สมองขาดเลือดได้นานสุดกี่นาที

วิกฤต 4 นาทีชีวิต: สมองขาดเลือดนานแค่ไหนถึงอันตราย?

สมอง เปรียบเสมือนศูนย์บัญชาการของร่างกาย ควบคุมทุกการทำงานตั้งแต่การหายใจไปจนถึงความคิดสร้างสรรค์อันซับซ้อน การที่สมองจะทำงานได้อย่างราบรื่น จำเป็นต้องได้รับออกซิเจนและสารอาหารอย่างต่อเนื่อง หากการไหลเวียนโลหิตที่นำพาออกซิเจนไปเลี้ยงสมองถูกขัดขวาง แม้เพียงชั่วครู่ ก็อาจนำไปสู่ภาวะสมองขาดเลือด ซึ่งเป็นภาวะที่อันตรายและต้องการการรักษาอย่างเร่งด่วน

ภาวะสมองขาดเลือดชั่วขณะ (Transient Ischemic Attack – TIA) อาจเกิดขึ้นได้ โดยมีอาการคล้ายกับโรคหลอดเลือดสมอง แต่เกิดขึ้นเพียงชั่วคราวและอาการจะหายไปภายใน 24 ชั่วโมง อย่างไรก็ตาม แม้จะเป็นเพียงชั่วขณะ การละเลย TIA ก็อาจนำไปสู่ความเสี่ยงที่สูงขึ้นในการเกิดโรคหลอดเลือดสมองอย่างถาวรในอนาคต

แต่คำถามสำคัญคือ สมองสามารถขาดเลือดได้นานแค่ไหนก่อนที่ความเสียหายจะเกิดขึ้นอย่างถาวร?

ข้อมูลทางการแพทย์ระบุว่า หากสมองขาดออกซิเจนโดยสมบูรณ์เกิน 4 นาที เซลล์สมองจะเริ่มตาย กระบวนการนี้เรียกว่า “Ischemic Cascade” ซึ่งเป็นปฏิกิริยาลูกโซ่ที่ทำให้เซลล์สมองเสื่อมสภาพและตายลงอย่างรวดเร็ว ยิ่งเวลาผ่านไปนานเท่าไหร่ จำนวนเซลล์สมองที่ตายก็จะยิ่งมากขึ้น และโอกาสในการฟื้นฟูความเสียหายก็จะยิ่งลดลง

ทำไม 4 นาที ถึงเป็นเส้นตายสำคัญ?

ระยะเวลา 4 นาทีนี้เป็นช่วงเวลาที่เซลล์สมองเริ่มเผชิญกับภาวะขาดพลังงานอย่างรุนแรง เมื่อไม่มีออกซิเจน เซลล์สมองจะไม่สามารถผลิตพลังงาน (ATP) ได้เพียงพอ ทำให้การทำงานของเซลล์หยุดชะงัก และเริ่มกระบวนการทำลายตัวเอง (Apoptosis)

การปฐมพยาบาลและการรักษาที่รวดเร็ว คือกุญแจสำคัญ

ด้วยเหตุนี้ การปฐมพยาบาลและการรักษาอย่างรวดเร็วเมื่อสงสัยว่ามีอาการของภาวะสมองขาดเลือดจึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง การตระหนักถึงสัญญาณเตือน เช่น

• Face: ใบหน้าเบี้ยว หรือมุมปากตก
• Arm: แขนขาอ่อนแรง ยกไม่ขึ้น
• Speech: พูดไม่ชัด หรือพูดไม่ออก
• Time: รีบโทร 1669 หรือนำส่งโรงพยาบาลทันที

(FAST mnemonic เป็นวิธีจำง่ายๆ ในการสังเกตอาการของโรคหลอดเลือดสมอง)

การรักษาที่รวดเร็ว เช่น การให้ยาละลายลิ่มเลือด (Thrombolytic) ภายในช่วงเวลาที่กำหนด (โดยทั่วไปคือ 4.5 ชั่วโมงหลังจากเริ่มมีอาการ) สามารถช่วยเปิดหลอดเลือดที่อุดตันและฟื้นฟูการไหลเวียนโลหิตไปยังสมองได้ ซึ่งจะช่วยลดความเสียหายของเซลล์สมองและเพิ่มโอกาสในการฟื้นตัว

สรุป

ภาวะสมองขาดเลือดเป็นภาวะที่อันตรายและต้องการการรักษาอย่างเร่งด่วน สมองสามารถทนต่อการขาดออกซิเจนได้เพียงไม่กี่นาที ก่อนที่เซลล์สมองจะเริ่มตายลงอย่างถาวร การตระหนักถึงสัญญาณเตือนและการปฐมพยาบาลที่รวดเร็ว คือกุญแจสำคัญในการลดความเสี่ยงของภาวะแทรกซ้อนในระยะยาว และเพิ่มโอกาสในการฟื้นตัวของผู้ป่วย

ดังนั้น จงจำไว้ว่า เวลาคือสมอง (Time is Brain) ทุกนาทีที่ผ่านไปมีความหมายต่อชีวิตและสุขภาพของผู้ป่วย

#ภาวะขาดเลือด #สมองขาดเลือด #อันตรายสมอง