การสัมภาษณ์ มีข้อควรคำนึงอะไรบ้าง

ศิลปะแห่งการสัมภาษณ์: มากกว่าแค่คำถามและคำตอบ สู่การสร้างความเข้าใจที่แท้จริง

การสัมภาษณ์ ไม่ว่าจะเป็นการสัมภาษณ์งาน การสัมภาษณ์เพื่อทำวิจัย หรือการสัมภาษณ์เพื่อเก็บข้อมูลเชิงลึก ถือเป็นทักษะที่สำคัญอย่างยิ่งในการสร้างความสัมพันธ์และดึงข้อมูลที่ทรงคุณค่าออกมาจากผู้อื่น อย่างไรก็ตาม การสัมภาษณ์ที่ประสบความสำเร็จนั้นไม่ได้จำกัดอยู่แค่การตั้งคำถามและรับฟังคำตอบ แต่เป็นกระบวนการที่ซับซ้อนและต้องอาศัยความละเอียดอ่อนในการวางแผน การดำเนินการ และการวิเคราะห์ผลลัพธ์

เตรียมพร้อม: รากฐานสำคัญสู่การสัมภาษณ์ที่ราบรื่น

เช่นเดียวกับการเดินทาง การสัมภาษณ์ที่ดีเริ่มต้นจากการวางแผน การเตรียมตัวอย่างรอบคอบจะช่วยให้การสัมภาษณ์เป็นไปอย่างมีทิศทางและบรรลุวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้ สิ่งที่ผู้สัมภาษณ์ควรพิจารณาในขั้นตอนนี้ ได้แก่:

• กำหนดวัตถุประสงค์ที่ชัดเจน: อะไรคือสิ่งที่เราต้องการเรียนรู้หรือค้นพบจากการสัมภาษณ์ครั้งนี้? การกำหนดวัตถุประสงค์ที่ชัดเจนจะช่วยให้เราเลือกคำถามและโฟกัสการสนทนาได้อย่างมีประสิทธิภาพ
• ศึกษาข้อมูลเบื้องต้น: ทำความเข้าใจเกี่ยวกับผู้ถูกสัมภาษณ์ ประสบการณ์ ความรู้ ความสามารถ หรือมุมมองที่เกี่ยวข้องกับหัวข้อที่เราสนใจ การศึกษาข้อมูลล่วงหน้าจะช่วยให้เราตั้งคำถามที่เจาะลึกและเชื่อมโยงกับประสบการณ์ของผู้ถูกสัมภาษณ์ได้อย่างเหมาะสม
• ออกแบบคำถามที่ชาญฉลาด: เตรียมคำถามที่ครอบคลุมประเด็นที่เราสนใจ แต่ควรหลีกเลี่ยงคำถามชี้นำ หรือคำถามที่คาดเดาคำตอบได้ง่าย เน้นคำถามเปิด (Open-ended questions) ที่กระตุ้นให้ผู้ถูกสัมภาษณ์เล่าเรื่องราว อธิบายความคิดเห็น หรือแสดงทัศนคติได้อย่างอิสระ
• เตรียมสถานที่และอุปกรณ์: เลือกสถานที่ที่เงียบสงบ เป็นส่วนตัว และเอื้อต่อการสนทนา หากเป็นการสัมภาษณ์ออนไลน์ ตรวจสอบให้แน่ใจว่าสัญญาณอินเทอร์เน็ตมีความเสถียร และอุปกรณ์ต่างๆ ทำงานได้อย่างราบรื่น

สร้างบรรยากาศ: หัวใจสำคัญของการเปิดใจ

บรรยากาศในการสัมภาษณ์มีผลอย่างยิ่งต่อคุณภาพของข้อมูลที่ได้รับ การสร้างบรรยากาศที่เป็นกันเอง ผ่อนคลาย และไว้วางใจ จะช่วยให้ผู้ถูกสัมภาษณ์รู้สึกสบายใจที่จะเปิดเผยข้อมูลอย่างตรงไปตรงมา เทคนิคที่ผู้สัมภาษณ์สามารถนำไปปรับใช้ ได้แก่:

• เริ่มต้นด้วยการทักทายอย่างอบอุ่น: สร้างความประทับใจแรกด้วยการทักทายที่สุภาพ เป็นมิตร และแสดงความขอบคุณที่ผู้ถูกสัมภาษณ์สละเวลาให้
• อธิบายวัตถุประสงค์และความสำคัญของการสัมภาษณ์: ทำให้ผู้ถูกสัมภาษณ์เข้าใจถึงเป้าหมายของการสัมภาษณ์ และประโยชน์ที่พวกเขาจะได้รับจากการเข้าร่วม
• แสดงความเคารพและให้เกียรติ: รับฟังอย่างตั้งใจ ไม่ขัดจังหวะ และแสดงความเข้าใจในมุมมองของผู้ถูกสัมภาษณ์
• สร้างความสัมพันธ์ที่ดี: ใช้ภาษาที่เข้าใจง่าย เป็นกันเอง และหลีกเลี่ยงการใช้ศัพท์เฉพาะทางที่อาจทำให้ผู้ถูกสัมภาษณ์รู้สึกไม่สบายใจ
• สังเกตอากัปกิริยา: สังเกตภาษากายของผู้ถูกสัมภาษณ์ เพื่อทำความเข้าใจอารมณ์และความรู้สึกของพวกเขา การสังเกตจะช่วยให้เราปรับวิธีการสัมภาษณ์ให้เหมาะสมกับสถานการณ์

ทักษะการฟัง: กุญแจสู่ข้อมูลเชิงลึก

การฟังอย่างตั้งใจ (Active Listening) เป็นทักษะที่สำคัญที่สุดสำหรับการสัมภาษณ์ ผู้สัมภาษณ์ที่ดีไม่ใช่แค่รับฟังคำพูด แต่ต้องพยายามทำความเข้าใจความหมายที่ซ่อนอยู่ อารมณ์ ความรู้สึก และบริบทที่เกี่ยวข้อง เทคนิคการฟังอย่างตั้งใจ ได้แก่:

• ตั้งใจฟังอย่างแท้จริง: จดจ่ออยู่กับสิ่งที่ผู้ถูกสัมภาษณ์กำลังพูด ไม่วอกแวก หรือคิดถึงคำถามต่อไป
• แสดงออกถึงความสนใจ: ใช้ภาษากายที่สื่อถึงความสนใจ เช่น การสบตา การพยักหน้า หรือการยิ้ม
• ถามคำถามเพื่อความกระจ่าง: ถามคำถามเพิ่มเติมเพื่อทำความเข้าใจในรายละเอียด หรือเพื่อตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูล
• สรุปความเข้าใจ: สรุปสิ่งที่ผู้ถูกสัมภาษณ์พูด เพื่อยืนยันว่าเราเข้าใจอย่างถูกต้อง และเพื่อให้ผู้ถูกสัมภาษณ์มีโอกาสแก้ไข หรือเพิ่มเติมข้อมูล
• หลีกเลี่ยงการตัดสิน: อย่าตัดสิน หรือวิพากษ์วิจารณ์คำพูดของผู้ถูกสัมภาษณ์ เพียงแค่รับฟังและพยายามทำความเข้าใจ

ปิดการสัมภาษณ์: สร้างความประทับใจและความต่อเนื่อง

การปิดการสัมภาษณ์อย่างมืออาชีพจะช่วยสร้างความประทับใจที่ดีและเปิดโอกาสให้มีการติดต่อในอนาคต สิ่งที่ควรทำเมื่อสิ้นสุดการสัมภาษณ์ ได้แก่:

• ขอบคุณผู้ถูกสัมภาษณ์: แสดงความขอบคุณอีกครั้งที่สละเวลาและความร่วมมือ
• สรุปประเด็นสำคัญ: สรุปประเด็นสำคัญที่ได้เรียนรู้จากการสัมภาษณ์
• อธิบายขั้นตอนต่อไป: แจ้งให้ผู้ถูกสัมภาษณ์ทราบถึงขั้นตอนต่อไป เช่น การวิเคราะห์ข้อมูล การรายงานผล หรือการติดต่อกลับ
• เปิดโอกาสให้ถามคำถาม: ให้โอกาสผู้ถูกสัมภาษณ์ถามคำถามเพิ่มเติม
• รักษาความสัมพันธ์: รักษาความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้ถูกสัมภาษณ์ อาจมีการติดต่อเพื่อสอบถามเพิ่มเติม หรือเพื่อแสดงความขอบคุณอีกครั้ง

สรุป

การสัมภาษณ์ที่มีประสิทธิภาพไม่ใช่แค่การถามและตอบ แต่เป็นศิลปะแห่งการสร้างความสัมพันธ์ การเปิดใจ และการทำความเข้าใจซึ่งกันและกัน การเตรียมตัวอย่างรอบคอบ การสร้างบรรยากาศที่เหมาะสม การใช้ทักษะการฟังอย่างตั้งใจ และการปิดการสัมภาษณ์อย่างมืออาชีพ จะช่วยให้เราดึงข้อมูลที่ทรงคุณค่าและสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้ถูกสัมภาษณ์ได้อย่างยั่งยืน