ทำไมลิ้นถึงรับรสเผ็ดไม่ได้

ความลวงแห่งรสเผ็ด: ทำไมลิ้นจึง “รับรส” เผ็ดไม่ได้

เราทุกคนคงเคยสัมผัสกับความเผ็ดร้อนจากพริกไทย พริกขี้หนู หรือเครื่องเทศต่างๆ ความรู้สึกแสบร้อนที่แล่นไปทั่วลิ้นและช่องปากนี้ มักถูกเข้าใจผิดว่าเป็น “รส” หนึ่ง แต่ความจริงแล้ว ลิ้นของเรานั้น ไม่สามารถรับรสเผ็ดได้โดยตรง เพราะไม่มีต่อมรับรสเฉพาะสำหรับรสเผ็ด เช่นเดียวกับรสหวาน เค็ม เปรี้ยว และขม

ความลับของความรู้สึกเผ็ดร้อนซ่อนอยู่ในสารสำคัญที่ชื่อ แคปไซซิน (Capsaicin) สารประกอบนี้เป็นอัลคาลอยด์ที่มีอยู่ในพริก และเป็นตัวการสำคัญที่ทำให้เรารู้สึกเผ็ด กลไกการทำงานของแคปไซซินไม่ใช่การกระตุ้นต่อมรับรสเหมือนรสชาติอื่นๆ แต่กลับเป็นการกระตุ้น ตัวรับความรู้สึกเจ็บปวดและความร้อน ที่เรียกว่า TRPV1 (Transient receptor potential vanilloid 1) ซึ่งกระจายอยู่ทั่วผิวลิ้นและเยื่อบุในช่องปาก

TRPV1 เป็นตัวรับประเภทไอออนแชนแนล เมื่อแคปไซซินเข้าไปจับกับตัวรับนี้ มันจะทำให้แชนแนลเปิดขึ้น อนุญาตให้ไอออนต่างๆ ไหลเข้าเซลล์ประสาท ส่งสัญญาณไฟฟ้าไปยังสมอง สมองจึงแปลความหมายของสัญญาณเหล่านี้เป็นความรู้สึก “เผ็ดร้อน” คล้ายกับความรู้สึกที่เราได้รับเมื่อสัมผัสกับความร้อนสูง แต่แตกต่างตรงที่ความเผ็ดร้อนเกิดจากสารเคมี ไม่ใช่อุณหภูมิสูงจริงๆ

ดังนั้น ความรู้สึกเผ็ดร้อนที่เราสัมผัสไม่ได้เกิดจากการรับรส แต่เป็นการรับรู้ความรู้สึก ทางกายภาพ เป็นการตอบสนองต่อการถูกกระตุ้นของตัวรับความเจ็บปวดและความร้อน ซึ่งส่งผลให้เกิดการเผาไหม้เล็กน้อย ความแสบร้อน และบางครั้งอาจทำให้เกิดการหลั่งน้ำลายมากขึ้นเพื่อลดความเผ็ดร้อนลง

ความเข้าใจผิดที่ว่าลิ้นรับรสเผ็ดจึงเป็นความเข้าใจที่ไม่สมบูรณ์ ความเผ็ดเป็นความรู้สึกที่ซับซ้อน เกิดจากปฏิกิริยาทางเคมีและชีวภาพภายในร่างกาย และสัมพันธ์กับระบบประสาท มากกว่าระบบรับรสโดยตรง การศึกษาความรู้สึกเผ็ดจึงช่วยให้เราเข้าใจกลไกการทำงานของระบบรับความรู้สึกเจ็บปวดและความร้อนได้ดียิ่งขึ้น และเป็นอีกหนึ่งตัวอย่างที่แสดงให้เห็นถึงความน่าทึ่งและความซับซ้อนของร่างกายมนุษย์