ทำไมถึงห้ามให้เลือดพร้อมน้ำเกลือ

เหตุใดจึงต้อง “ห้าม” ให้เลือด “พร้อม” น้ำเกลือ “ชนิดอื่น”

การให้เลือดเป็นกระบวนการทางการแพทย์ที่สำคัญและละเอียดอ่อน ซึ่งมีเป้าหมายเพื่อทดแทนส่วนประกอบของเลือดที่ขาดหายไปในร่างกายผู้ป่วย ไม่ว่าจะเป็นเม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาว เกล็ดเลือด หรือพลาสมา เพื่อให้ร่างกายสามารถกลับมาทำงานได้อย่างปกติ อย่างไรก็ตาม การให้เลือดไม่ได้หมายถึงการนำเลือดจากผู้บริจาคมาถ่ายให้กับผู้ป่วยโดยตรง แต่ต้องมีการเตรียมการและควบคุมปัจจัยต่างๆ อย่างเคร่งครัด หนึ่งในปัจจัยสำคัญที่ต้องคำนึงถึงคือ “สารละลาย” ที่ใช้ร่วมกับการให้เลือด

ทำไมต้องเป็นน้ำเกลือ Normal Saline (0.9% NaCl) เท่านั้น?

คำถามนี้เป็นประเด็นสำคัญที่แพทย์และบุคลากรทางการแพทย์ต้องตระหนักอยู่เสมอ เหตุผลที่ต้องใช้น้ำเกลือ Normal Saline (0.9% NaCl) เท่านั้นในการให้เลือด มีดังนี้:

• ความเป็นไอโซโทนิก (Isotonicity): น้ำเกลือ Normal Saline มีความเข้มข้นของเกลือแร่ที่สมดุลกับความเข้มข้นของของเหลวในร่างกายมนุษย์ (isotonic) นั่นหมายความว่าเมื่อเม็ดเลือดแดงสัมผัสกับน้ำเกลือชนิดนี้ จะไม่มีการเปลี่ยนแปลงปริมาตรของเซลล์ เซลล์จะไม่บวมหรือเหี่ยว ทำให้เม็ดเลือดแดงคงสภาพและสามารถทำหน้าที่ในการนำพาออกซิเจนได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ

• หลีกเลี่ยงการแตกของเม็ดเลือดแดง (Hemolysis): หากใช้สารละลายอื่นที่มีความเข้มข้นต่ำกว่า (hypotonic) เช่น น้ำเปล่า หรือน้ำตาลเดกซ์โตรส เม็ดเลือดแดงจะดูดน้ำเข้าไปภายในเซลล์ ทำให้เซลล์บวมและแตก (hemolysis) การแตกของเม็ดเลือดแดงไม่เพียงแต่ทำให้ประสิทธิภาพในการถ่ายเลือดลดลง แต่ยังปล่อยสารต่างๆ ที่อยู่ภายในเม็ดเลือดแดงออกมา ซึ่งอาจก่อให้เกิดภาวะแทรกซ้อนที่อันตรายต่อผู้ป่วย เช่น ภาวะไตวายเฉียบพลัน

• หลีกเลี่ยงการเปลี่ยนแปลงของอิเล็กโทรไลต์: สารละลายบางชนิด เช่น Ringer’s Lactate มีส่วนประกอบของอิเล็กโทรไลต์หลายชนิด ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อสมดุลอิเล็กโทรไลต์ในร่างกายของผู้ป่วย โดยเฉพาะผู้ป่วยที่มีภาวะไตบกพร่อง หรือผู้ป่วยที่มีความผิดปกติของอิเล็กโทรไลต์อยู่แล้ว การเปลี่ยนแปลงของอิเล็กโทรไลต์อาจนำไปสู่ภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ กล้ามเนื้ออ่อนแรง หรืออาการอื่นๆ ที่เป็นอันตราย

ผลกระทบจากการใช้สารละลายที่ไม่ถูกต้อง:

การใช้สารละลายที่ไม่เหมาะสมในการให้เลือดอาจนำไปสู่ผลกระทบที่รุนแรงต่อผู้ป่วย ได้แก่:

• ประสิทธิภาพการถ่ายเลือดลดลง: เม็ดเลือดแดงที่แตกเสียหายไม่สามารถทำหน้าที่ในการนำพาออกซิเจนได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทำให้ผู้ป่วยยังคงมีอาการขาดออกซิเจนอยู่
• ภาวะแทรกซ้อนจากการแตกของเม็ดเลือดแดง: สารที่ปล่อยออกมาจากการแตกของเม็ดเลือดแดงอาจเป็นพิษต่อไตและอวัยวะอื่นๆ
• ภาวะแทรกซ้อนจากความไม่สมดุลของอิเล็กโทรไลต์: การเปลี่ยนแปลงของอิเล็กโทรไลต์อาจนำไปสู่ภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ กล้ามเนื้ออ่อนแรง หรืออาการอื่นๆ ที่เป็นอันตรายถึงชีวิต

บทสรุป:

การเลือกใช้สารละลายที่เหมาะสมในการให้เลือดเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งต่อความปลอดภัยและประสิทธิภาพของการรักษา น้ำเกลือ Normal Saline (0.9% NaCl) เป็นสารละลายที่เหมาะสมที่สุดเนื่องจากมีความเป็นไอโซโทนิกกับร่างกาย หลีกเลี่ยงการแตกของเม็ดเลือดแดง และไม่รบกวนสมดุลของอิเล็กโทรไลต์ การตระหนักถึงความสำคัญของสารละลายที่ใช้ร่วมกับการให้เลือดจึงเป็นหน้าที่และความรับผิดชอบของบุคลากรทางการแพทย์ทุกคน เพื่อให้ผู้ป่วยได้รับการรักษาที่ถูกต้องและปลอดภัยที่สุด