ประเภทของแผลผ่าตัดมีกี่ประเภท

ประเภทของแผลผ่าตัดและการเลือกใช้ยาปฏิชีวนะ

แผลผ่าตัด แม้จะเกิดขึ้นภายใต้สภาพแวดล้อมที่ควบคุมอย่างเข้มงวดในห้องผ่าตัด แต่ก็ยังมีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อได้ การจำแนกประเภทของแผลผ่าตัดจึงมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการประเมินความเสี่ยงและการเลือกใช้ยาปฏิชีวนะเพื่อป้องกันการติดเชื้อ โดยทั่วไป แผลผ่าตัดสามารถแบ่งออกเป็น 4 ประเภทหลักๆ ตามระดับความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ ดังนี้

1. แผลสะอาด (Clean Wounds): เป็นแผลผ่าตัดที่เกิดขึ้นในเนื้อเยื่อปลอดเชื้อ ไม่มีการเปิดเข้าไปในระบบทางเดินหายใจ ทางเดินอาหาร ทางเดินปัสสาวะ หรือทางเดินน้ำดี ไม่มีการอักเสบหรือติดเชื้อ แผลผ่าตัดประเภทนี้มักพบในการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเทียม ผ่าตัดเต้านม ผ่าตัดไทรอยด์ และการผ่าตัดหัวใจแบบปิด โอกาสติดเชื้อต่ำมาก ประมาณ 1-5% การใช้ยาปฏิชีวนะป้องกันมักไม่จำเป็น ยกเว้นในกรณีที่มีการใส่สิ่งแปลกปลอม เช่น ข้อเทียม หรือ วัสดุอื่นๆ เข้าไปในร่างกาย

2. แผลสะอาดปนเปื้อน (Clean-Contaminated Wounds): เป็นแผลผ่าตัดที่เปิดเข้าไปในระบบทางเดินหายใจ ทางเดินอาหาร ทางเดินปัสสาวะ หรือทางเดินน้ำดี ภายใต้สภาวะควบคุมที่ดี ไม่มีการรั่วไหลของสิ่งปนเปื้อน และไม่มีการอักเสบหรือติดเชื้ออย่างชัดเจน ตัวอย่างเช่น การผ่าตัดลำไส้ใหญ่แบบ elective การผ่าตัดถุงน้ำดีโดยไม่มีภาวะแทรกซ้อน หรือการผ่าตัดมดลูก โอกาสติดเชื้ออยู่ที่ประมาณ 3-11% การใช้ยาปฏิชีวนะป้องกันมักพิจารณาเป็นรายกรณีไป ขึ้นอยู่กับปัจจัยเสี่ยงของผู้ป่วยและชนิดของการผ่าตัด

3. แผลปนเปื้อน (Contaminated Wounds): เป็นแผลผ่าตัดที่เกิดขึ้นในบริเวณที่มีการอักเสบอย่างชัดเจน มีการรั่วไหลของสิ่งปนเปื้อนจากระบบทางเดินอาหาร ทางเดินปัสสาวะ หรือทางเดินน้ำดี หรือมีการปนเปื้อนจากสิ่งแวดล้อมภายนอก ตัวอย่างเช่น การผ่าตัดไส้ติ่งอักเสบแตก การผ่าตัดลำไส้ทะลุ หรือบาดแผลที่เกิดจากอุบัติเหตุที่เปิดนานกว่า 4 ชั่วโมง โอกาสติดเชื้อสูงขึ้น ประมาณ 10-17% การใช้ยาปฏิชีวนะป้องกันมักมีความจำเป็น

4. แผลสกปรก (Dirty or Infected Wounds): เป็นแผลผ่าตัดที่เกิดขึ้นในบริเวณที่มีการติดเชื้ออย่างชัดเจน มีหนองหรือเนื้อตาย ตัวอย่างเช่น การผ่าตัดฝีหนอง หรือการผ่าตัดลำไส้ทะลุที่มีการติดเชื้อในช่องท้อง โอกาสติดเชื้อสูงมาก ประมาณมากกว่า 27% จำเป็นต้องใช้ยาปฏิชีวนะรักษา

การเลือกใช้ยาปฏิชีวนะเพื่อป้องกันการติดเชื้อหลังผ่าตัด ต้องพิจารณาจากประเภทของแผลผ่าตัด ปัจจัยเสี่ยงของผู้ป่วย และชนิดของเชื้อที่คาดว่าจะก่อให้เกิดการติดเชื้อ แพทย์จะเป็นผู้ประเมินและตัดสินใจเลือกใช้ยาปฏิชีวนะที่เหมาะสมที่สุดในแต่ละกรณี

นอกจากนี้ การรักษาความสะอาดของแผลผ่าตัด การดูแลรักษาภาวะโภชนาการของผู้ป่วย และการควบคุมโรคประจำตัว ล้วนเป็นปัจจัยสำคัญที่ช่วยลดความเสี่ยงของการติดเชื้อหลังผ่าตัดได้