เลือดคนสามารถเก็บไว้ได้นานแค่ไหน

นาฬิกาชีวิตของหยดเลือด: การเก็บรักษาเลือดและความท้าทายของเวลา

เลือดของมนุษย์ ของเหลวชีวิตที่หล่อเลี้ยงร่างกาย นับเป็นสิ่งที่มีค่าและจำเป็นอย่างยิ่งในการรักษาชีวิต เมื่อเกิดอุบัติเหตุหรือโรคภัยไข้เจ็บที่จำเป็นต้องได้รับการถ่ายเลือด ความสามารถในการเก็บรักษาเลือดและส่วนประกอบต่างๆ ให้คงคุณภาพและความปลอดภัยจึงเป็นหัวใจสำคัญของระบบการแพทย์สมัยใหม่ แต่เลือดสามารถเก็บรักษาไว้ได้นานแค่ไหนกัน คำตอบนั้นซับซ้อนกว่าที่คิดและขึ้นอยู่กับส่วนประกอบของเลือดที่เราพิจารณา

โดยทั่วไป การเก็บรักษาเลือดจะคำนึงถึงปัจจัยสำคัญสองประการคือ อายุการใช้งาน (Shelf life) และคุณภาพ อายุการใช้งานหมายถึงระยะเวลาสูงสุดที่เลือดหรือส่วนประกอบสามารถเก็บรักษาไว้ได้โดยไม่เสื่อมสภาพเกินกว่าเกณฑ์ที่กำหนด ขณะที่คุณภาพนั้นหมายถึงประสิทธิภาพและความปลอดภัยของเลือดหรือส่วนประกอบที่ยังคงเหลืออยู่ ทั้งสองปัจจัยนี้มีความสัมพันธ์กันโดยตรง ยิ่งระยะเวลาการเก็บรักษาเพิ่มขึ้น คุณภาพก็มีแนวโน้มที่จะลดลง

สำหรับ เม็ดเลือดแดง ซึ่งเป็นส่วนประกอบหลักในการนำพาออกซิเจนไปเลี้ยงทั่วร่างกาย สามารถเก็บรักษาได้นานถึง 42 วัน โดยทั่วไปจะเก็บรักษาไว้ที่อุณหภูมิ 4 องศาเซลเซียส แต่อย่างไรก็ตาม คุณภาพของเม็ดเลือดแดงจะค่อยๆ ลดลงตามระยะเวลาการเก็บรักษา โดยเฉพาะการลดลงของความสามารถในการทำงาน ส่งผลต่อประสิทธิภาพในการนำส่งออกซิเจน

เกล็ดเลือด ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการหยุดเลือด มีอายุการใช้งานที่สั้นกว่า โดยปกติจะเก็บรักษาได้เพียง 5 วัน ที่อุณหภูมิห้อง และคุณภาพจะลดลงอย่างเห็นได้ชัดหลังจาก 3 วัน จึงจำเป็นต้องใช้เกล็ดเลือดภายในระยะเวลาที่กำหนดเพื่อให้ได้ประสิทธิภาพที่ดีที่สุด การเก็บรักษาเกล็ดเลือดให้มีคุณภาพจึงเป็นความท้าทายอย่างยิ่ง

แตกต่างจากเม็ดเลือดแดงและเกล็ดเลือด พลาสมา ซึ่งเป็นส่วนประกอบเหลวของเลือด สามารถเก็บรักษาได้นานกว่าอย่างเห็นได้ชัด โดยสามารถเก็บรักษาไว้ได้นานถึง หนึ่งปี หรือมากกว่านั้น ขึ้นอยู่กับวิธีการเก็บรักษา โดยทั่วไปจะแช่แข็งที่อุณหภูมิต่ำกว่า -20 องศาเซลเซียส การเก็บรักษาพลาสมาที่อุณหภูมิต่ำช่วยรักษาคุณภาพของโปรตีนต่างๆ เช่น แอนติบอดีและปัจจัยการแข็งตัวของเลือด ให้คงอยู่ได้นาน

กระบวนการตรวจสอบคุณภาพของเลือดและส่วนประกอบต่างๆ จึงเป็นสิ่งที่จำเป็นอย่างยิ่ง ตลอดกระบวนการเก็บรักษา ตั้งแต่การตรวจเลือดของผู้บริจาค การแยกส่วนประกอบ การเก็บรักษา จนถึงการนำไปใช้ ต้องมีการตรวจสอบคุณภาพอย่างเคร่งครัด เพื่อให้มั่นใจว่าเลือดที่นำไปใช้รักษาผู้ป่วยมีความปลอดภัยและประสิทธิภาพสูงสุด การพัฒนาเทคโนโลยีการเก็บรักษาเลือดและการตรวจสอบคุณภาพอย่างต่อเนื่อง จึงเป็นกุญแจสำคัญในการช่วยชีวิตผู้คน และทำให้ระบบการแพทย์มีความพร้อมรับมือกับความต้องการด้านเลือดอย่างต่อเนื่อง ต่อไป การวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีใหม่ๆ เพื่อยืดอายุการใช้งานและรักษาคุณภาพของเลือด ยังคงเป็นเป้าหมายสำคัญของนักวิทยาศาสตร์และแพทย์ทั่วโลก