ชาร์จแบตแล้วระเบิดเกิดจากอะไร

ไขปริศนา: เหตุใดแบตเตอรี่จึงระเบิดได้? (และวิธีป้องกัน)

เคยได้ยินข่าวหรือประสบเหตุการณ์แบตเตอรี่ระเบิดไหม? เหตุการณ์น่าตกใจนี้ไม่ได้เกิดขึ้นโดยบังเอิญ แต่มีปัจจัยหลายอย่างที่ทำให้แบตเตอรี่ที่เคยเป็นแหล่งพลังงานกลายเป็นวัตถุอันตรายได้

บทความนี้จะเจาะลึกถึงสาเหตุที่แท้จริงของการระเบิดของแบตเตอรี่ โดยเน้นที่กลไกการทำงานเบื้องหลังและวิธีที่เราสามารถป้องกันอุบัติเหตุร้ายแรงนี้ได้

ความจริงเบื้องหลังการระเบิด: มากกว่าแค่แบตเสื่อม

แม้ว่าแบตเตอรี่เสื่อมสภาพจากการใช้งานหนักหรือชาร์จผิดวิธีจะเป็นปัจจัยหลัก แต่กลไกที่ทำให้เกิดการระเบิดนั้นซับซ้อนกว่าที่เราคิด

• การสะสมของผลึกโลหะ (Dendrite Formation): เมื่อเราชาร์จและคายประจุแบตเตอรี่ (โดยเฉพาะแบตเตอรี่ลิเธียมไอออน) ซ้ำๆ จะเกิดการเคลื่อนที่ของไอออนลิเธียมภายในเซลล์ หากกระบวนการนี้ไม่เป็นไปอย่างราบรื่น อาจเกิดการสะสมของผลึกโลหะลิเธียม (Dendrite) ขึ้นภายในเซลล์ Dendrite เหล่านี้มีลักษณะคล้ายหนามแหลมที่เติบโตขึ้นเรื่อยๆ และสามารถทะลุฉนวนกั้นระหว่างขั้วบวกและขั้วลบ ทำให้เกิดการลัดวงจรภายใน

• ความต้านทานไฟฟ้าที่เพิ่มขึ้น: เมื่อเกิดการลัดวงจรภายใน ความต้านทานไฟฟ้าจะเพิ่มขึ้นอย่างมาก ความต้านทานที่สูงนี้จะเปลี่ยนพลังงานไฟฟ้าเป็นความร้อนอย่างรวดเร็ว ทำให้เกิด “Thermal Runaway” หรือการเพิ่มขึ้นของอุณหภูมิอย่างต่อเนื่องและควบคุมไม่ได้

• ก๊าซไวไฟ: ในขณะที่อุณหภูมิสูงขึ้น สารอิเล็กโทรไลต์ (Electrolyte) ซึ่งเป็นส่วนประกอบสำคัญของแบตเตอรี่จะเริ่มสลายตัวและปล่อยก๊าซไวไฟออกมา ก๊าซเหล่านี้จะสะสมอยู่ภายในแบตเตอรี่ และเมื่อความดันภายในสูงถึงจุดวิกฤต ประกอบกับความร้อนที่สูงเกินไป ก็จะทำให้เกิดการระเบิดในที่สุด

ปัจจัยอื่นๆ ที่มีส่วนทำให้เกิดการระเบิด:

• คุณภาพของแบตเตอรี่: แบตเตอรี่ที่ผลิตไม่ได้มาตรฐานหรือใช้วัสดุคุณภาพต่ำมีความเสี่ยงที่จะเกิดปัญหามากกว่า
• การใช้งานเกินขีดจำกัด: การใช้งานแบตเตอรี่ในสภาพแวดล้อมที่ร้อนจัด หรือการปล่อยให้แบตเตอรี่หมดเกลี้ยงเป็นประจำ สามารถเร่งกระบวนการเสื่อมสภาพและเพิ่มความเสี่ยงต่อการระเบิดได้
• ความเสียหายทางกายภาพ: การตกกระแทก การเจาะ หรือการบีบอัดแบตเตอรี่สามารถทำให้ฉนวนภายในเสียหายและนำไปสู่การลัดวงจรได้
• การชาร์จด้วยอุปกรณ์ที่ไม่เหมาะสม: การใช้อุปกรณ์ชาร์จที่ไม่ได้มาตรฐานหรือมีแรงดันไฟฟ้า/กระแสไฟฟ้าที่ไม่ถูกต้อง อาจทำให้แบตเตอรี่ร้อนเกินไปและเสียหายได้

วิธีป้องกันการระเบิดของแบตเตอรี่:

• เลือกใช้แบตเตอรี่คุณภาพดีจากผู้ผลิตที่เชื่อถือได้: อย่าเสี่ยงกับแบตเตอรี่ราคาถูกที่ไม่มีมาตรฐาน
• ใช้อุปกรณ์ชาร์จที่เหมาะสมกับอุปกรณ์: ควรใช้สายชาร์จและอะแดปเตอร์ที่มาพร้อมกับอุปกรณ์ หรือเลือกซื้อจากแบรนด์ที่ได้รับความน่าเชื่อถือ
• หลีกเลี่ยงการใช้งานในสภาพแวดล้อมที่ร้อนจัด: อย่าทิ้งอุปกรณ์ที่มีแบตเตอรี่ไว้ในรถที่จอดกลางแดด หรือใช้งานในที่ที่มีอุณหภูมิสูงเกินไป
• อย่าปล่อยให้แบตเตอรี่หมดเกลี้ยงเป็นประจำ: การปล่อยให้แบตเตอรี่เหลือ 0% บ่อยๆ จะทำให้แบตเตอรี่เสื่อมสภาพเร็วขึ้น
• ตรวจสอบแบตเตอรี่อย่างสม่ำเสมอ: สังเกตว่าแบตเตอรี่มีอาการบวม ร้อนผิดปกติ หรือมีกลิ่นไหม้หรือไม่ หากพบความผิดปกติควรรีบนำไปตรวจสอบ
• อย่าทิ้งแบตเตอรี่รวมกับขยะทั่วไป: นำแบตเตอรี่ที่หมดอายุไปทิ้งในจุดรับทิ้งแบตเตอรี่ที่ถูกต้อง เพื่อให้มีการจัดการที่เหมาะสมและลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม

สรุป:

การระเบิดของแบตเตอรี่เป็นเหตุการณ์ที่เกิดจากปัจจัยหลายอย่างร่วมกัน ตั้งแต่การเสื่อมสภาพของแบตเตอรี่ การสะสมของผลึกโลหะ การลัดวงจรภายใน ไปจนถึงการใช้งานที่ไม่เหมาะสม การตระหนักถึงสาเหตุและวิธีป้องกันเหล่านี้ จะช่วยให้เราใช้งานแบตเตอรี่ได้อย่างปลอดภัย และลดความเสี่ยงที่จะเกิดอุบัติเหตุร้ายแรงได้