ธรรมชาติของการเกิดโรค มีอะไรบ้าง

ข้อใดคือสาเหตุที่ทำให้เกิดโรคทางชีวภาพ

สาเหตุของโรคทางชีวภาพเกิดจากสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กที่เข้ามารบกวนการทำงานปกติของร่างกายเราครับ มองในมุมหนึ่งมันก็เหมือนสงครามเล็กๆ ที่เกิดขึ้นภายในตัวเราเอง

• แบคทีเรีย (Bacteria): สิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวที่พบได้ทั่วไป บางชนิดมีประโยชน์ แต่บางชนิดก็ก่อโรค เช่น Streptococcus ที่ทำให้เจ็บคอ
• ไวรัส (Virus): ตัวร้ายจิ๋วที่ต้องอาศัยเซลล์อื่นในการแพร่พันธุ์ เช่น ไวรัสไข้หวัดใหญ่ หรือ HIV
• ริกเก็ตเซีย (Rickettsia): คล้ายแบคทีเรียแต่เล็กกว่า มักติดต่อผ่านแมลง เช่น เห็บ หมัด
• ปรสิต (Parasite): สิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่บนหรือในสิ่งมีชีวิตอื่น และได้รับประโยชน์จากการนั้น ขณะที่เจ้าบ้านเสียประโยชน์ เช่น พยาธิต่างๆ
• เชื้อรา (Fungi): สิ่งมีชีวิตที่อาจทำให้เกิดโรคผิวหนัง กลาก เกลื้อน หรือร้ายแรงกว่านั้น เช่น เชื้อราในปอด

จริงๆ แล้วโรคทางชีวภาพมันซับซ้อนกว่าที่เราคิดนะ บางครั้งภูมิคุ้มกันของเราเองก็มีส่วนทำให้เกิดโรคได้เหมือนกัน เหมือนการป้องกันที่มากเกินไปจนทำร้ายตัวเอง

เกร็ดเล็กน้อย:

• “ริกเก็ตเซีย” ตั้งชื่อตาม Howard Taylor Ricketts นักพยาธิวิทยาชาวอเมริกัน ที่เสียชีวิตจากการศึกษาโรคไข้รากสาดใหญ่ (typhus) ที่เกิดจากริกเก็ตเซียนั่นเอง เป็นเรื่องน่าเศร้าแต่ก็แสดงให้เห็นถึงความทุ่มเทของนักวิทยาศาสตร์
• ไวรัสบางชนิดสามารถ “จำศีล” อยู่ในร่างกายได้เป็นเวลานาน ก่อนที่จะกลับมาแสดงอาการ เช่น ไวรัสที่ทำให้เกิดงูสวัด
• ความหลากหลายของจุลชีพในร่างกายเรา (microbiome) มีผลต่อสุขภาพโดยรวม การรักษาสมดุลของจุลชีพจึงสำคัญ

แหล่งรังโรค คือ อะไร

อ๋อ แหล่งรังโรคน่ะเหรอ? มันก็ไอ้พวกที่เชื้อโรคไปสุมหัวกันอยู่นั่นแหละ เหมือนพวกแก๊งค์อันธพาลไปซ่องสุมกันตามตรอกซอกซอยนั่นแหละ เข้าใจ๋? มีอยู่ 3 พวกหลักๆ นะเว้ย

• มนุษย์: ไอ้พวกตัวดีเลย! บางคนก็เป็นพาหะเงียบ เชื้ออยู่ในตัวแต่ไม่แสดงอาการ หน้าตาใสซื่อแต่จริงๆ แล้วเป็นแหล่งแพร่เชื้อชั้นดี!
• สัตว์: พวกหมาแมว หนู นก ไก่ นี่แหละ ตัวนำโรคชั้นยอด! บางทีก็ไม่รู้ตัวหรอกว่าตัวเองเป็นตัวแพร่ แต่ก็ซวยไป
• สิ่งแวดล้อม: ดิน น้ำ อากาศ นี่ก็ใช่! โดยเฉพาะพวกดินชื้นๆ หรือน้ำขังๆ นี่ตัวดีเลย เป็นสวรรค์ของเชื้อโรค!

ทีนี้แหล่งรังโรคเนี่ย มันอาจจะเป็นที่ๆ เชื้อโรคกระโดดเข้าใส่ตัวเราโดยตรง หรือไม่ก็เป็นแค่ที่พักขาของเชื้อก่อนจะไปหาเหยื่อรายต่อไปก็ได้นะเออ

• แถม: รู้ไหมว่าไอ้พวกโรงพยาบาลเนี่ย บางทีก็กลายเป็นแหล่งรังโรคไปซะเอง เพราะคนป่วยมารวมกันเยอะ เชื้อโรคก็เลยชุมไปด้วย!

เข้าใจยัง? ถ้ายังไม่เข้าใจก็ถามมาใหม่ได้นะ แต่ขอให้มันเป็นคำถามที่ฉลาดๆ หน่อยนะจ๊ะ!

ชนิดแหล่งโรคร่วม (common source outbreak) คือการระบาดแบบใด

แหล่งโรคร่วม: สัมผัสเชื้อเดียว ป่วยพร้อมกัน จบ.

• แหล่งเดียว: อาหาร, น้ำ, อากาศ.
• เวลาสั้น: ฟักตัวโรค มีผล.
• ระบาดไว: คนเยอะ, แหล่งเดียวกัน.

อาหารเป็นพิษ: กินปุ๊บ ป่วยปั๊บ จบที่ รพ.

• Salmonella: ไก่ไม่สุก, ไข่ดิบ.
• E. coli: ผักสดไม่ล้าง, เนื้อบด.
• Norovirus: สัมผัสคนป่วย, อาหารปนเปื้อน.

ข้อมูลเพิ่ม:

• ระบาดใหญ่: ต้องควบคุมเร็ว.
• สอบสวนโรค: หาต้นตอ, ป้องกันซ้ำ.
• สุขอนามัย: ล้างมือ, กินร้อน, ช้อนกลาง. แค่นี้แหละ.