ขาดADH เป็นโรคอะไร

โรคเบาจืด: เมื่อร่างกายขาด “ฮอร์โมนควบคุมน้ำ”

หลายคนคงคุ้นเคยกับ “โรคเบาหวาน” ที่เกี่ยวข้องกับระดับน้ำตาลในเลือด แต่ยังมีอีกโรคหนึ่งที่ชื่อคล้ายกัน นั่นคือ “โรคเบาจืด” ซึ่งไม่ได้เกี่ยวข้องกับน้ำตาล แต่เป็นภาวะที่ร่างกายมีปัญหาในการควบคุมปริมาณน้ำ ส่งผลกระทบต่อชีวิตประจำวันอย่างมาก

อะไรคือ “ADH” และทำไมถึงสำคัญ?

ADH หรือ Antidiuretic Hormone คือฮอร์โมนที่สร้างจากต่อมใต้สมองส่วนหลัง (Posterior Pituitary Gland) มีหน้าที่สำคัญในการควบคุมปริมาณน้ำในร่างกาย โดยทำหน้าที่กระตุ้นไตให้ดูดน้ำกลับคืนสู่กระแสเลือด ทำให้ปัสสาวะมีความเข้มข้นและลดปริมาณลง เมื่อร่างกายขาดน้ำ ต่อมใต้สมองจะหลั่ง ADH มากขึ้น เพื่อรักษาสมดุลของน้ำในร่างกาย

โรคเบาจืด: เมื่อ ADH ขาดหายหรือทำงานผิดปกติ

โรคเบาจืดเกิดขึ้นเมื่อร่างกายผลิต ADH ไม่เพียงพอ หรือไตไม่ตอบสนองต่อ ADH ตามปกติ ทำให้ร่างกายไม่สามารถดูดน้ำกลับคืนได้ ส่งผลให้เกิดอาการดังนี้:

• ปัสสาวะบ่อยและปริมาณมาก: ผู้ป่วยอาจปัสสาวะมากถึง 3-20 ลิตรต่อวัน ซึ่งมากกว่าคนปกติหลายเท่า
• กระหายน้ำอย่างรุนแรง: ร่างกายพยายามชดเชยการสูญเสียน้ำ ทำให้ผู้ป่วยรู้สึกกระหายน้ำตลอดเวลา
• ภาวะขาดน้ำ: หากไม่ได้รับการรักษาและดื่มน้ำชดเชยอย่างเพียงพอ ผู้ป่วยอาจมีภาวะขาดน้ำรุนแรง ซึ่งอาจนำไปสู่อาการอ่อนเพลีย เวียนศีรษะ สับสน และหมดสติ
• ปัสสาวะใส ไม่มีสี: เนื่องจากไตไม่สามารถดูดน้ำกลับคืนได้ ปัสสาวะจึงมีลักษณะใส ไม่มีสี และมีปริมาณมาก

สาเหตุของโรคเบาจืดมีอะไรบ้าง?

สาเหตุของโรคเบาจืดสามารถแบ่งออกเป็น:

• Central Diabetes Insipidus: เกิดจากความเสียหายต่อต่อมใต้สมองหรือไฮโปทาลามัส (Hypothalamus) ซึ่งเป็นส่วนที่ผลิตและหลั่ง ADH ทำให้ร่างกายผลิต ADH ได้น้อยหรือไม่ผลิตเลย สาเหตุอาจมาจากการบาดเจ็บที่ศีรษะ เนื้องอก การผ่าตัด หรือการติดเชื้อ
• Nephrogenic Diabetes Insipidus: เกิดจากไตไม่ตอบสนองต่อ ADH ตามปกติ ทำให้ไตไม่สามารถดูดน้ำกลับคืนได้ สาเหตุอาจมาจากการใช้ยาบางชนิด (เช่น ลิเทียม) โรคไตเรื้อรัง หรือความผิดปกติทางพันธุกรรม
• Gestational Diabetes Insipidus: พบในหญิงตั้งครรภ์ เนื่องจากเอนไซม์ที่สร้างจากรกสามารถทำลาย ADH ได้ ภาวะนี้มักหายไปหลังคลอด
• Dipsogenic Diabetes Insipidus: เกิดจากความผิดปกติของกลไกการควบคุมความกระหายน้ำในสมอง ทำให้ผู้ป่วยดื่มน้ำมากเกินไป ส่งผลให้ไตทำงานหนักและปัสสาวะบ่อย

การวินิจฉัยและการรักษาโรคเบาจืด

การวินิจฉัยโรคเบาจืดมักเริ่มต้นด้วยการซักประวัติทางการแพทย์ การตรวจร่างกาย และการตรวจปัสสาวะเพื่อวัดปริมาณและความเข้มข้นของปัสสาวะ นอกจากนี้ แพทย์อาจทำการทดสอบ deprivation test (การงดน้ำ) เพื่อประเมินการทำงานของ ADH และการตอบสนองของไต

การรักษามุ่งเน้นไปที่การควบคุมอาการและแก้ไขสาเหตุ (ถ้าสามารถทำได้) ได้แก่:

• Desmopressin: ยาที่มีโครงสร้างคล้าย ADH ใช้ทดแทน ADH ที่ขาดหายไป มักใช้ในผู้ป่วยที่มี Central Diabetes Insipidus
• การปรับเปลี่ยนการใช้ยา: หากโรคเบาจืดเกิดจากการใช้ยาบางชนิด แพทย์อาจพิจารณาปรับเปลี่ยนหรือหยุดยา
• การรักษาโรคที่เป็นสาเหตุ: หากโรคเบาจืดเกิดจากเนื้องอกหรือความผิดปกติอื่นๆ แพทย์จะรักษาโรคที่เป็นสาเหตุ
• การดื่มน้ำให้เพียงพอ: ผู้ป่วยควรดื่มน้ำให้เพียงพอเพื่อป้องกันภาวะขาดน้ำ แต่ควรปรึกษาแพทย์เพื่อกำหนดปริมาณน้ำที่เหมาะสม

โรคเบาจืดอาจไม่ใช่โรคที่พบบ่อย แต่สามารถส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยอย่างมาก การตระหนักถึงอาการและรีบปรึกษาแพทย์เพื่อวินิจฉัยและรับการรักษาที่เหมาะสมจึงเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อให้ผู้ป่วยสามารถกลับมาใช้ชีวิตได้อย่างปกติสุข