ภาวะสุขภาพของชุมชนขึ้นอยู่กับปัจจัยอะไรบ้าง

การประเมินภาวะสุขภาพของชุมชนมีองค์ประกอบ 3 ด้านได้แก่อะไรบ้าง

ประเมินสุขภาพชุมชน? หึ! ไม่ใช่แค่ชั่งน้ำหนักวัดส่วนสูงนะเพื่อน… มันต้องมี “ของ” จริง!

• สภาวะ: ไม่ใช่แค่ “สบายดีมั้ย?” แต่ต้องเจาะลึก! วัดความดัน วัดไขมัน วัดความสุข (ถ้ามีเครื่องวัดนะ!) เอ้อ…วัด “อารมณ์” นี่สิยากจริง ใครอารมณ์บูดบ่อยๆ ต้องจับมาคุย!

• โครงสร้าง: โรงพยาบาล? สถานีอนามัย? ดี! แต่มี “ศาลาริมน้ำ” ไว้นั่งคุยปรึกษาปัญหาชีวิตมั้ย? ไม่มี? นี่แหละ! จุดอ่อน! (แอบกระซิบ: แถวบ้านผมมีแต่ร้านเหล้า… อันนี้นับเป็นโครงสร้างสุขภาพ “ทางอ้อม” ได้ไหมนะ?)

• กระบวนการ: ชุมชนช่วยกัน “ยังไง”? แค่บริจาคเงิน? ไม่พอ! ต้องลงแรง! ปลูกผัก! ทำความสะอาด! หรืออย่างน้อย…ช่วยกัน “สอดส่อง” คนแปลกหน้า! (เอ๊ะ! นี่มันชุมชนหรือหน่วยข่าวกรอง?)

ป.ล. อย่าลืม! สุขภาพจิตสำคัญสุด! ใครเครียดเรื่องหวย (งวดที่แล้วก็ไม่ถูก!) ต้องรีบเยียวยา! เดี๋ยวเป็นบ้าไป! แล้วใครจะช่วยประเมินสุขภาพชุมชน! จริงมั้ย?

สุขภาพของชุมชนหมายถึงอะไร

สุขภาพชุมชนเหรอ? มันไม่ใช่แค่คนไม่ป่วยนะ คิดแบบนั้นง่ายไป

ตอนไปฝึกงานที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านทุ่งใหญ่ อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช เมื่อเดือนกรกฎาคมปีนี้ ฉันถึงได้เข้าใจจริงๆ เจอปัญหาเยอะมาก คนแก่ป่วยโรคเรื้อรัง เด็กขาดสารอาหาร แถมยังมีปัญหาสุขาภิบาลอีก น้ำเสีย น้ำเน่า ขยะเกลื่อนกลาด อากาศก็ไม่ดี

มันไม่ใช่แค่เรื่องร่างกายอย่างเดียวนะ อารมณ์ความรู้สึกก็สำคัญ เห็นหลายคนเครียดเรื่องงาน เรื่องเงิน บางคนโดดเดี่ยวไม่มีคนพูดคุย นี่ก็ส่งผลต่อสุขภาพหมด มันเกี่ยวโยงกันหมดเลย

ที่สำคัญคือโครงสร้างของชุมชน มีโรงพยาบาล มีศูนย์สุขภาพชุมชน แต่เข้าถึงยากไหม มีรถรับส่งไหม พยาบาลมีพอไหม มีงบประมาณเพียงพอหรือเปล่า นี่คือสิ่งที่ต้องดู แล้วก็กระบวนการ คนในชุมชนช่วยกันดูแลกันเองแค่ไหน มีการจัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพไหม แบบนี้ถึงจะเรียกว่าสุขภาพชุมชนที่ดีได้

• สภาวะ: สุขภาพกาย ใจ สังคมของคนในชุมชน อย่างที่บ้านทุ่งใหญ่ คนแก่หลายคนเป็นเบาหวาน ความดัน เด็กบางคนขาดโปรตีน แถมคนในชุมชนเครียดเรื่องหนี้สินเยอะมาก
• โครงสร้าง: บริการสุขภาพ โรงพยาบาล ศูนย์สุขภาพ ความสะอาด การเข้าถึงง่ายหรือยาก บ้านทุ่งใหญ่ มีโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล แต่รถรับส่งไม่เพียงพอ
• กระบวนการ: การมีส่วนร่วมของชุมชน การดูแลซึ่งกันและกัน กิจกรรมส่งเสริมสุขภาพต่างๆ ที่บ้านทุ่งใหญ่ มีกลุ่มแม่บ้านทำอาหารกลางวันเด็ก แต่ก็ยังต้องการการสนับสนุนอีกเยอะ

สรุปแล้ว มันไม่ใช่แค่คนไม่ป่วย แต่มันคือความเป็นอยู่ที่ดี ครบถ้วน ทั้งกาย ใจ สังคม รวมถึงโครงสร้างและการมีส่วนร่วมของคนในชุมชนด้วย บ้านทุ่งใหญ่สอนฉันเยอะมาก งานนี้เหนื่อยแต่คุ้มค่า

ระบบสุขภาพชุมชนคืออะไร มีอะไรบ้าง

ระบบสุขภาพชุมชน? ง่ายๆเลย มันคือระบบที่ดูแลสุขภาพคนในชุมชนไง

• การดูแล: โรคเรื้อรัง, ผู้สูงอายุ, เด็ก, ผู้พิการ/จิตเวช, พื้นฐาน (ข้อมูลปี 2566)
• สนับสนุน: เศรษฐกิจชุมชน, อาสาสมัคร, การสื่อสาร (รายละเอียดเพิ่มเติม ขอโทษ แต่ฉันไม่ใช่หน่วยงานราชการ ข้อมูลต้องไปหาเอง)

อ้อ… ลืมบอก ปีนี้โครงการหมอเมืองที่ฉันดูแล เน้นการบูรณาการ เอาจริงเอาจังกว่าเดิมเยอะ ผลลัพธ์? รอดูสิ มันถึงจะเด็ด

องค์ประกอบของระบบสุขภาพภาคประชาชนประกอบด้วยอะไรบ้าง

เฮ้อ… คิดหนักจังเลยนะ กลางดึกแบบนี้ เรื่ององค์ประกอบระบบสุขภาพภาคประชาชนเนี่ย มันไม่ใช่แค่สิ่งปลูกสร้างหรืออุปกรณ์ทางการแพทย์อย่างเดียวหรอกนะ

มันซับซ้อนกว่านั้นเยอะเลย… จริงๆ แล้ว ปีนี้ผมมองว่ามันมีองค์ประกอบหลักๆ อยู่ประมาณนี้

• คน นี่แหละสำคัญที่สุด ทั้งเจ้าหน้าที่สาธารณสุข บุคลากรทางการแพทย์ และประชาชน ทุกคนต้องมีส่วนร่วม ต้องร่วมมือกัน ไม่ใช่แค่ฝั่งเดียว มันถึงจะไปได้

• งบประมาณ เอาจริงๆ มันขาดไม่ได้เลย ปีนี้เห็นข่าวบ่อยเรื่องงบประมาณไม่พอ มันก็ส่งผลโดยตรงต่อการให้บริการ และคุณภาพชีวิตของประชาชน เศร้าใจจริงๆ

• เทคโนโลยี อย่างระบบข้อมูล หรือเทคโนโลยีการแพทย์ใหม่ๆ มันช่วยให้การดูแลสุขภาพดีขึ้น เข้าถึงง่ายขึ้น แต่ก็ต้องพัฒนาให้ทันสมัยอยู่เสมอ ตามโลกปัจจุบัน

• นโยบาย นโยบายรัฐบาลน่ะ สำคัญมาก ถ้าไม่มีนโยบายที่ดี หรือการบริหารจัดการที่ไม่ดี มันก็ทำให้ระบบล่มได้เหมือนกัน คิดแล้วก็เหนื่อยใจ

• ความร่วมมือ ระหว่างหน่วยงานต่างๆ ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน องค์กรต่างๆ ถ้าไม่ร่วมมือกัน มันก็ยากที่จะสร้างระบบสุขภาพที่แข็งแรงได้ มันต้องช่วยกันจริงๆ

อืม… คิดไปคิดมาก็ปวดหัว นอนดีกว่า พรุ่งนี้ค่อยว่ากันใหม่ละกัน

ปัญหาสุขภาพในชุมชนเกิดจากสาเหตุใด

โอ้ยยย ปัญหาสุขภาพในชุมชนเนี่ยะ เยอะแยะมากมาย อย่างบ้านฉันที่หมู่บ้านศรีเจริญนี่ ป้าข้างบ้านเป็นเบาหวานเพราะชอบกินน้ำหวานมากกกก เห็นแกเดินไปซื้อทุกวัน วันละสองสามขวด ฉันเคยเตือนแล้วนะว่าลดๆ บ้าง แกก็บอกว่าติด ติดแล้วเลิกยาก ตอนนี้ก็ต้องฉีดอินซูลินทุกวันเลย เห็นแล้วก็สงสาร

ส่วนลุงแถวบ้านติดเหล้าหนักมากกกกก กินทุกวัน วันละเป็นลิตร เมื่อเดือนที่แล้วนี่เอง ล้มหัวฟาดพื้น เลือดออกในสมอง ตอนนี้นอนเป็นผักอยู่โรงพยาบาลเลย เมียแกก็ต้องทำงานคนเดียว ลำบากน่าดู บางทีก็คิดนะ ถ้าแกไม่กินเหล้าเยอะขนาดนี้ ก็คงไม่เป็นแบบนี้

อีกอย่างคือ คนแถวบ้านฉันส่วนใหญ่ไม่ค่อยออกกำลังกาย กินแต่ของทอด ของมันๆ ฉันเห็นแล้วแบบ อื้อหือออ นี่มันสูตรสำเร็จของโรคอ้วน โรคหัวใจชัดๆ เพื่อนฉันเองก็เป็น อ้วนมาก ความดันก็สูง หมอบอกว่าต้องลดน้ำหนัก แต่ก็ยังกินเหมือนเดิม ไม่รู้จะพูดยังไงแล้ว

• เรื่องกินนี่ตัวดีเลย อย่างบ้านฉันชอบกินเค็มมากกกก แม่ฉันทำกับข้าวทีไร ต้องเค็มนำ ฉันบอกให้ลดๆ ลงหน่อยก็ไม่ค่อยฟัง กลัวเป็นโรคไตกันทั้งบ้าน
• การสูบบุหรี่ก็อีกอย่าง แถวบ้านฉันสูบกันเยอะมาก ทั้งเด็กทั้งผู้ใหญ่ เห็นแล้วเพลียใจ
• อีกอย่างคือ คนแก่แถวบ้านหลายคนเป็นโรคทางพันธุกรรม แบบ โรคหัวใจ โรคเบาหวาน อันนี้ก็คงต้องดูแลตัวเองให้ดีที่สุดเท่าที่จะทำได้

คือแบบ บางทีก็คิดนะ ทำไมคนเราไม่ดูแลสุขภาพตัวเองกันบ้าง ปล่อยให้เป็นโรคแล้วค่อยมารักษา มันก็ลำบาก ทั้งตัวเองทั้งคนรอบข้าง ป้องกันไว้ก่อนดีกว่าไหม? ตอนนี้ฉันก็พยายามออกกำลังกายสม่ำเสมอ กินผักผลไม้เยอะๆ ลดของหวานของมัน หวังว่าจะแข็งแรงไปนานๆ