สารฮีสตามีน ทําให้เกิดผลอย่างไร

ฮีสตามีน: ผู้เล่นสำคัญเบื้องหลังอาการแพ้และอื่นๆ

สารฮีสตามีน (Histamine) อาจฟังดูเป็นคำทางการแพทย์ที่น่ากลัว แต่แท้จริงแล้วมันเป็นสารเคมีธรรมชาติที่ร่างกายสร้างขึ้น มีบทบาทสำคัญทั้งในกระบวนการทางสรีรวิทยาปกติและในปฏิกิริยาภูมิแพ้ที่เราคุ้นเคย การทำความเข้าใจกลไกการทำงานของฮีสตามีน จะช่วยให้เราเข้าใจอาการแพ้และวิธีการจัดการได้ดียิ่งขึ้น

ฮีสตามีนถูกเก็บสะสมไว้ในเซลล์ต่างๆ โดยเฉพาะเซลล์มาสต์ (Mast cell) ซึ่งเป็นเซลล์ภูมิคุ้มกันที่กระจายอยู่ทั่วร่างกาย เมื่อร่างกายสัมผัสกับสารก่อภูมิแพ้ เช่น เกสรดอกไม้ ฝุ่นละออง ไรฝุ่น หรืออาหารบางชนิด ระบบภูมิคุ้มกันจะระบุว่าสิ่งเหล่านี้เป็นภัยคุกคาม เซลล์มาสต์จะถูกกระตุ้นให้ปล่อยฮีสตามีนออกมา และนี่เองคือจุดเริ่มต้นของปฏิกิริยาภูมิแพ้

การหลั่งฮีสตามีนจะส่งผลต่อร่างกายผ่านการกระตุ้นตัวรับฮีสตามีน (Histamine receptors) ซึ่งมีหลายชนิดกระจายอยู่ทั่วร่างกาย ผลที่ตามมาจึงมีความหลากหลาย อาการที่เราพบเห็นได้บ่อยในอาการแพ้ เช่น จมูกคัด น้ำมูกไหล คันตา และน้ำตาไหล ล้วนเกิดจากการที่ฮีสตามีนไปกระตุ้นให้หลอดเลือดขยายตัว เพิ่มการซึมผ่านของหลอดเลือด และกระตุ้นการหลั่งของต่อมต่างๆ ส่งผลให้มีการบวมและมีของเหลวออกมา

นอกจากอาการที่กล่าวมาแล้ว ในกรณีที่รุนแรง ปริมาณฮีสตามีนที่หลั่งออกมาจำนวนมากอาจทำให้เกิดอาการอันตรายถึงชีวิตได้ เช่น อาการช็อกจากภูมิแพ้ (Anaphylaxis) ซึ่งแสดงอาการด้วยอาการหายใจลำบาก ความดันโลหิตต่ำ และหมดสติ ความรุนแรงของอาการขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายประการ รวมถึงปริมาณสารก่อภูมิแพ้ที่สัมผัส ปริมาณฮีสตามีนที่หลั่งออกมา และความไวต่อฮีสตามีนของแต่ละบุคคล

อย่างไรก็ตาม ฮีสตามีนไม่ได้มีแต่ผลเสีย มันยังมีบทบาทสำคัญในกระบวนการทางสรีรวิทยาอื่นๆ เช่น การควบคุมการทำงานของระบบทางเดินอาหาร การควบคุมการหลั่งกรดในกระเพาะอาหาร และการตอบสนองต่อการติดเชื้อ การทำงานที่หลากหลายของฮีสตามีนนี้แสดงให้เห็นถึงความสำคัญของสารเคมีชนิดนี้ต่อร่างกาย แต่เมื่ออยู่ในภาวะที่ร่างกายต้องต่อสู้กับสารก่อภูมิแพ้ การควบคุมปริมาณฮีสตามีนจึงเป็นสิ่งสำคัญ การหลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้ การใช้ยาต้านฮีสตามีน และการรับการรักษาจากแพทย์ จึงเป็นวิธีการจัดการอาการแพ้และผลกระทบจากฮีสตามีนได้อย่างมีประสิทธิภาพ