ระดับสุขภาพมีกี่ระดับ

มิติของสุขภาพ: มากกว่าแค่สามระดับ

บทความมากมายมักกล่าวถึงระบบบริการสุขภาพแบบสามระดับ นั่นคือ ปฐมภูมิ ทุติยภูมิ และตติยภูมิ ซึ่งเป็นการจำแนกที่สะดวกและเข้าใจง่าย แต่การมองสุขภาพเพียงแค่ผ่านเลนส์ของระบบบริการสุขภาพนั้นอาจทำให้เราพลาดมิติที่สำคัญอื่นๆ ของระดับสุขภาพ ความจริงแล้ว ระดับของสุขภาพนั้นมีความซับซ้อนและมีหลายมิติมากกว่าที่เราคิด เราไม่สามารถวัดหรือจำแนกมันได้อย่างตายตัวด้วยตัวเลขเพียงสามระดับ

ระบบบริการสุขภาพสามระดับนั้น สะท้อนถึงความรุนแรงของโรคและความซับซ้อนของการรักษา แต่ไม่ได้สะท้อนถึงระดับสุขภาพโดยรวมของบุคคล ตัวอย่างเช่น บุคคลหนึ่งอาจมีสุขภาพดีเยี่ยม สามารถเข้าถึงบริการปฐมภูมิได้อย่างสะดวก แต่ก็อาจไม่จำเป็นต้องใช้บริการระดับทุติยภูมิหรือตติยภูมิเลย ในขณะที่อีกบุคคลหนึ่งอาจมีโรคเรื้อรัง ต้องใช้บริการระดับทุติยภูมิอย่างต่อเนื่อง แต่ก็ยังมีคุณภาพชีวิตที่ดีและมีความสุข นั่นหมายความว่า ระดับสุขภาพของพวกเขาอาจไม่ต่ำอย่างที่ระบบบริการสุขภาพจัดประเภทไว้

ดังนั้น การพูดถึง “ระดับสุขภาพ” จึงควรพิจารณาในมุมที่กว้างกว่า เราสามารถมองระดับสุขภาพได้จากหลายมิติ เช่น:

• ระดับสุขภาพกาย: วัดจากความแข็งแรงของร่างกาย ความสามารถในการทำกิจกรรมต่างๆ และการมีโรคประจำตัวหรือไม่ ระดับนี้สามารถแบ่งได้หลายระดับ ตั้งแต่สุขภาพสมบูรณ์แข็งแรง จนถึงสุขภาพทรุดโทรมอย่างร้ายแรง ซึ่งไม่ได้จำกัดอยู่แค่สามระดับ
• ระดับสุขภาพจิต: ครอบคลุมความรู้สึกทางอารมณ์ ความคิด และพฤติกรรม ระดับนี้มีความหลากหลายและซับซ้อน ตั้งแต่มีความสุขและมีสมาธิที่ดี จนถึงประสบปัญหาทางจิตใจรุนแรง
• ระดับสุขภาพสังคม: เกี่ยวข้องกับความสัมพันธ์กับผู้อื่น การมีส่วนร่วมในสังคม และการเข้าถึงทรัพยากรต่างๆ ระดับนี้ก็มีความหลากหลาย ตั้งแต่มีเครือข่ายสังคมที่แข็งแรง จนถึงโดดเดี่ยวและขาดการสนับสนุน
• ระดับคุณภาพชีวิต: เป็นการประเมินโดยรวมของสุขภาพกาย จิต และสังคม รวมถึงความพึงพอใจในชีวิต ระดับนี้เป็นการมองภาพรวมที่สะท้อนความเป็นอยู่ที่ดีของแต่ละบุคคล

สรุปได้ว่า การจำแนกระดับสุขภาพแบบสามระดับที่ใช้ในระบบบริการสุขภาพนั้นเป็นเพียงมิติหนึ่งเท่านั้น การประเมินระดับสุขภาพที่แท้จริงควรพิจารณาหลายมิติ รวมถึงสุขภาพกาย จิต สังคม และคุณภาพชีวิต ซึ่งแต่ละมิติล้วนมีความซับซ้อนและไม่สามารถจำแนกได้อย่างตายตัวด้วยตัวเลข การมองเห็นภาพรวมที่ครอบคลุมกว่านี้จะช่วยให้เราเข้าใจและดูแลสุขภาพได้อย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น และส่งเสริมให้เกิดการพัฒนาระบบสุขภาพที่ตอบโจทย์ความต้องการที่แท้จริงของประชาชนได้ดียิ่งขึ้น