เมื่อเกิดความเครียดร่างกายจะหลั่งฮอร์โมนใดส่งผลต่อร่างกายอย่างไร

เมื่อความเครียดบีบคั้น ร่างกายตอบสนองอย่างไร? บทบาทของฮอร์โมนและกลไกการปรับตัว

ความเครียดเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวัน ไม่ว่าจะเป็นความเครียดเล็กๆน้อยๆ อย่างการจราจรติดขัด หรือความเครียดระดับรุนแรงอย่างการสูญเสียคนรัก ร่างกายของเรามีกลไกการตอบสนองต่อความเครียดที่ซับซ้อน และฮอร์โมนต่างๆมีบทบาทสำคัญในการควบคุมกระบวนการนี้ หากเราเข้าใจกลไกนี้จะช่วยให้เราสามารถจัดการกับความเครียดได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น

เมื่อเผชิญกับสถานการณ์ที่ก่อให้เกิดความเครียด ระบบประสาทซิมพาเทติกจะถูกกระตุ้น ส่งสัญญาณไปยังต่อมหมวกไต (adrenal glands) ซึ่งจะหลั่งฮอร์โมนสำคัญสองกลุ่มออกมาร่วมกัน: อะดรีนาลีน (adrenaline) หรือเอพิเนฟริน และ นอร์อะดรีนาลีน (noradrenaline) หรือโนร์เอพิเนฟริน ทั้งสองฮอร์โมนนี้จัดอยู่ในกลุ่มคาเทโคลามีน (catecholamines) มีหน้าที่เตรียมร่างกายให้พร้อมรับมือกับสถานการณ์คุกคาม หรือที่เรียกว่า “ปฏิกิริยาต่อสู้หรือหนี” (fight-or-flight response)

ผลกระทบของอะดรีนาลีนและนอร์อะดรีนาลีนต่อร่างกายนั้นรวดเร็วและเห็นผลชัดเจน เช่น อัตราการเต้นหัวใจและความดันโลหิตจะเพิ่มขึ้น กล้ามเนื้อจะตึงตัว การหายใจจะถี่ขึ้น และประสาทสัมผัสจะไวขึ้น เพื่อให้ร่างกายมีพลังงานและความพร้อมในการเผชิญหน้ากับอันตราย

นอกเหนือจากคาเทโคลามีนแล้ว คอร์ติซอล (cortisol) ฮอร์โมนสเตียรอยด์ที่หลั่งจากเปลือกต่อมหมวกไต ก็มีบทบาทสำคัญในการตอบสนองต่อความเครียด แต่คอร์ติซอลมีการทำงานที่แตกต่างจากคาเทโคลามีน คือเป็นการตอบสนองในระยะยาว คอร์ติซอลจะช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด เพิ่มการเผาผลาญไขมัน และลดการอักเสบ อย่างไรก็ตาม หากระดับคอร์ติซอลสูงขึ้นอย่างต่อเนื่องเป็นเวลานาน อาจส่งผลเสียต่อร่างกาย เช่น ภาวะน้ำตาลในเลือดสูง ความดันโลหิตสูง การอ่อนแอของระบบภูมิคุ้มกัน และปัญหาสุขภาพจิตต่างๆ เช่น ภาวะซึมเศร้าและวิตกกังวล

การตอบสนองต่อความเครียดของร่างกายเป็นกลไกที่สำคัญสำหรับการอยู่รอด แต่ความเครียดเรื้อรังอาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพในระยะยาว การเรียนรู้ที่จะจัดการกับความเครียดอย่างเหมาะสม เช่น การออกกำลังกาย การนอนหลับให้เพียงพอ การรับประทานอาหารที่ดี และการฝึกฝนทักษะการผ่อนคลาย จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อสุขภาพกายและใจ และการเข้าใจกลไกการทำงานของฮอร์โมนเหล่านี้จะช่วยให้เราสามารถดูแลตัวเองได้อย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น