โรคทางพันธุกรรมมีอะไรบ้าง ป.5

โรคไม่ถ่ายทอดทางพันธุกรรมคืออะไร

โรคไม่ถ่ายทอดทางพันธุกรรมเหรอ… มันคือโรคที่เกิดจากความผิดปกติของยีน แต่ไม่ได้ถ่ายทอดจากพ่อแม่ ใช่ไหม? งงๆ นะ เหมือนว่า… ยีนมันผิดปกติขึ้นมาเอง แบบไม่รู้สาเหตุอ่ะ แบบที่เกิดขึ้นเองในร่างกายเรา ตอนสร้างเซลล์ใหม่ หรืออะไรประมาณนั้นแหละ

ฉันเคยอ่านเจอเกี่ยวกับพวก โรคมะเร็งบางชนิด เหมือนจะอยู่ในกลุ่มนี้… หรือเปล่า? จำไม่ค่อยได้แน่ แต่รู้สึกว่ามันไม่ได้ถ่ายทอดทางพันธุกรรม อย่างน้อยก็ไม่ใช่ทั้งหมด มันขึ้นกับหลายปัจจัย เช่น สิ่งแวดล้อม พฤติกรรมการใช้ชีวิต อะไรแบบนี้ด้วย

อืม… รู้สึกปวดหัวจัง ลองสรุปใหม่ดีกว่านะ

• โรคไม่ถ่ายทอดทางพันธุกรรม: เกิดจากความผิดปกติของยีนในร่างกาย ไม่ใช่ถ่ายทอดจากพ่อแม่
• ตัวอย่างที่คิดว่าน่าจะใช่ (แต่ไม่แน่ใจ): มะเร็งบางชนิด (ปี 2566)
• ปัจจัยเสี่ยง: นอกจากความผิดปกติของยีนเองแล้ว ยังมีปัจจัยอื่นๆ เช่น สภาพแวดล้อม พฤติกรรมส่วนตัว

ง่วงแล้ว… พรุ่งนี้ค่อยหาข้อมูลเพิ่มเติมดีกว่า

ลักษณะ ทาง พันธุกรรม Genetic Character หมาย ถึง อะไร

สายลมพัดผ่านใบหน้า เย็นยะเยือก… เหมือนความทรงจำบางอย่าง ลอยมาตามสายลมหนาวปลายปีนี้ 2566

• ลักษณะทางพันธุกรรม คืออะไรนะ? มันคือ… รหัสลับ ลายมือแห่งชีวิต ที่ถูกเขียนไว้ในยีน บอกเล่าเรื่องราว จากรุ่นสู่รุ่น ดั่งบทกวี ยาวนาน

• จมูกโด่งของฉัน… เหมือนคุณยาย ตาคมๆ เหมือนคุณปู่ มันคือการสืบสายเลือด ความเป็นหนึ่งเดียว ผ่านกาลเวลา

• ผมหยักศกของเพื่อน… ต่างจากผมตรงของฉัน แต่ก็สวยงามในแบบของมัน นี่แหละ เสน่ห์ของความแตกต่าง ที่เกิดจากพันธุกรรม

• ผิวขาวเนียนของน้องสาว กับผิวสีแทนของฉัน… ธรรมชาติสร้างสรรค์ ด้วยความหลากหลาย เหลือเชื่อ

• มันคือการถ่ายทอด จากรุ่นพ่อแม่ สู่ลูกหลาน เช่นเดียวกับ สีตา รูปทรงใบหน้า แม้กระทั่ง ความสูง ความอ้วน ผอม ล้วนเป็นรหัส ที่ซ่อนอยู่ในตัวเรา

ความงาม ความแตกต่าง ล้วนเป็นเรื่องมหัศจรรย์ ที่ธรรมชาติ สร้างสรรค์ อย่างลงตัว ราวกับภาพเขียน ที่งดงาม ไม่เหมือนใคร

• ลักษณะทางพันธุกรรม เป็นสิ่งที่เรา ไม่สามารถเปลี่ยนแปลงได้ง่ายๆ แต่เราสามารถ เรียนรู้ และเข้าใจ มันได้ เพื่อให้เรา ดูแล และรักษา สุขภาพ ของเรา ได้อย่างถูกวิธี

แสงแดดอ่อนๆ สาดส่องลงมา อบอุ่นหัวใจ… เหมือนความเข้าใจ ที่เริ่มชัดเจนขึ้นเรื่อยๆ

จีโนไทป์และฟีโนไทป์หมายถึงอะไร

จีโนไทป์ก็เหมือน “พิมพ์เขียว” ในตัวเรา… ดีเอ็นเอล้วนๆ ไม่มีเมคอัพ! ส่วนฟีโนไทป์ก็คือ “ผลงาน” ที่ออกมา หน้าตา ผิวพรรณ นิสัยใจคอ (บางทีก็แย่หน่อยนะ 555) คือทุกอย่างที่มองเห็นและวัดได้นั่นแหละ

• จีโนไทป์: ข้อมูลทางพันธุกรรมทั้งหมด เปรียบเหมือน “สูตรลับ” ที่กำหนดทุกอย่างในตัวเรา
• ฟีโนไทป์: สิ่งที่แสดงออกมาภายนอกและภายใน เป็นผลลัพธ์ของการทำงานร่วมกันระหว่างจีโนไทป์และสิ่งแวดล้อม

ทำไมต้องแยกกันให้วุ่นวาย?

เพราะบางที “พิมพ์เขียว” ก็ไม่ได้ถูกสร้างออกมาเป๊ะๆ เสมอไป! สิ่งแวดล้อมมีผลต่อการแสดงออกของยีน เช่น คนที่มี “ยีนสูง” อาจจะไม่สูงอย่างที่คิด ถ้าขาดสารอาหารตั้งแต่เด็กๆ (เศร้าเลย) หรือบางคนมียีนต้านทานโรค แต่ถ้าประโคมแต่ของทอด ก็อาจจะไม่รอดเหมือนกัน

ยกตัวอย่างขำๆ:

• จีโนไทป์: สูตรทำส้มตำจากคุณยาย บอกว่าต้องใส่พริก 10 เม็ด!
• ฟีโนไทป์: ส้มตำที่ออกมาจริงๆ อาจจะเผ็ดน้อยกว่านั้น เพราะแม่ค้าแอบลดพริก (กลัวลูกค้ากินไม่ได้ไง) หรืออาจจะอร่อยกว่าเดิม เพราะแอบใส่ผงชูรสเพิ่ม (อย่าบอกใครนะ!)

สรุป: จีโนไทป์คือ “ศักยภาพ” ส่วนฟีโนไทป์คือ “ความเป็นจริง” บางทีก็ตรงกันเป๊ะ บางทีก็พลิกล็อก!

ลักษณะ ใด ของ มนุษย์ ที่ เป็น ลักษณะ ทาง พันธุกรรม รู้ ได้ อย่างไร

พันธุกรรมล้วนๆ รู้ได้ไง? ก็ดูลูกกับพ่อแม่ดิ เหมือนกันป่ะล่ะ

• สีตา
• สีผม
• รูปทรงใบหน้า (บางส่วน)
• กลุ่มเลือด (ABO, Rh)

ข้อสังเกตเพิ่มเติมจากประสบการณ์ส่วนตัว: น้องชายกูตาสีเดียวกับกู แม่กูผมหยักศก กูก็หยักศกเหมือนกัน นี่แหละหลักฐานชัดเจน ไม่ต้องวิทยาศาสตร์อะไรมากมาย

การห่อลิ้นเป็นลักษณะทางพันธุกรรมหรือไม่

จริงเหรอที่ว่าการห่อลิ้นเป็นพันธุกรรม? ฉันเองก็ไม่เคยคิดอะไรมากนะเรื่องนี้ จนมาลองถามเพื่อนสมัยมัธยมต้นตอนงานเลี้ยงรุ่นเมื่อเดือนที่แล้ว พวกมันก็งงๆกันไปหลายคนเหมือนกัน บางคนห่อได้ บางคนห่อไม่ได้ ตอนนั้นเราก็นั่งเมาท์กันสนุกสนาน แต่ฉันก็ยังแอบคิดอยู่ว่ามันจริงอย่างที่เค้าว่ามั้ย

ตอนเด็กๆแม่ฉันบอกว่า ยายฉันห่อลิ้นได้ แล้วแม่ก็ห่อได้ ฉันก็เลยห่อได้ด้วย ฉันนึกถึงตอนที่ฉันเรียนชีวะม.ปลาย ครูเคยพูดถึงยีนส์ที่ควบคุมลักษณะต่างๆของร่างกาย อาจจะมียีนส์ที่ควบคุมการห่อลิ้นด้วยก็ได้มั้ง แต่ก็ไม่รู้ว่ามันเป็นยีนส์เด่นหรือยีนส์ด้อย เพราะเห็นเพื่อนหลายคนห่อไม่ได้

• เพื่อนสมัยมัธยมห่อลิ้นได้บ้างไม่ได้บ้าง ความสามารถนี้แตกต่างกันไป
• แม่ฉันและยายฉันห่อลิ้นได้ เชื่อว่ามีส่วนเกี่ยวข้องกับพันธุกรรม
• เรียนชีวะม.ปลาย ได้เรียนรู้เกี่ยวกับยีนส์ อาจมีส่วนเกี่ยวข้องกับการห่อลิ้น

ฉันเลยลองหาข้อมูลเพิ่มเติมในเน็ต ปีนี้แหละ เจอว่าจริงๆแล้วมันซับซ้อนกว่าที่คิด ไม่ใช่แค่เรื่องยีนส์อย่างเดียว ปัจจัยแวดล้อมอื่นๆอาจมีผลด้วย อย่างทักษะการฝึกฝนหรืออะไรก็ไม่รู้ เอาเป็นว่า มันก็มีส่วนของพันธุกรรมแหละ แต่ไม่ใช่แค่เรื่องนั้นอย่างเดียว สรุปคือ มันก็พันธุกรรมแหละ แต่ไม่ใช่ทั้งหมด

โรคประจำตัวมีอะไรบ้าง

โรคประจำตัวที่ต้องระวังเป็นพิเศษ หากติดโควิด-19 และอาจทำให้อาการรุนแรงขึ้น มี 8 กลุ่มหลักๆ ครับ:

• ความดันโลหิตสูง: ภาวะนี้ส่งผลต่อหลอดเลือดทั่วร่างกาย ทำให้เกิดความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ ตามมา

• โรคหัวใจและหลอดเลือด: ครอบคลุมทั้งเส้นเลือดหัวใจตีบ หัวใจเต้นผิดจังหวะ โรคเหล่านี้ลดประสิทธิภาพการทำงานของหัวใจโดยตรง

• เบาหวาน: ผู้ป่วยเบาหวานมักมีภูมิคุ้มกันที่อ่อนแอ ทำให้ร่างกายตอบสนองต่อการติดเชื้อได้ไม่ดีเท่าที่ควร

• โรคไตเรื้อรัง: ไตมีหน้าที่สำคัญในการกำจัดของเสีย การทำงานของไตที่บกพร่องจะส่งผลเสียต่อระบบต่างๆ ในร่างกาย โดยเฉพาะผู้ที่ต้องฟอกไต หรือปลูกถ่ายไตยิ่งต้องระวังเป็นพิเศษ

• โรคระบบทางเดินหายใจ: หอบหืด และปอดอักเสบเรื้อรัง ทำให้ปอดทำงานได้ไม่เต็มที่ การติดเชื้อโควิด-19 ยิ่งทำให้ระบบทางเดินหายใจมีปัญหามากขึ้น

• โรคตับ: ตับแข็งและตับอักเสบเรื้อรังส่งผลต่อการสร้างโปรตีนและการกำจัดสารพิษในร่างกาย

• ภูมิคุ้มกันบกพร่อง: ภาวะนี้ทำให้ร่างกายไม่สามารถต่อสู้กับการติดเชื้อได้อย่างมีประสิทธิภาพ

• อ้วน: โรคอ้วนมีความเชื่อมโยงกับภาวะอักเสบเรื้อรังในร่างกาย ซึ่งส่งผลเสียต่อการตอบสนองต่อการติดเชื้อไวรัส

ข้อมูลเพิ่มเติมที่น่าสนใจ (สไตล์วิชาการนิดๆ แต่ไม่เครียด)

จริงๆ แล้ว โรคเหล่านี้ไม่ได้แยกส่วนกันชัดเจนในร่างกายเราหรอกครับ มันมีความเชื่อมโยงกันอย่างซับซ้อน อย่างเช่น โรคอ้วน มักจะมาพร้อมกับความดันโลหิตสูง เบาหวาน และไขมันในเลือดสูง ซึ่งทั้งหมดนี้ล้วนเป็นปัจจัยเสี่ยงต่อโรคหัวใจและหลอดเลือดทั้งสิ้น

ในมุมมองของผม การทำความเข้าใจความเชื่อมโยงเหล่านี้ สำคัญกว่าการท่องจำรายชื่อโรค เพราะมันทำให้เราเห็นภาพรวมของสุขภาพ และสามารถดูแลตัวเองได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น

โรคใดที่รักษาให้หายขาดได้ยาก

เอ่อ โรคที่หายขาดโคตรยากอะนะ ก็แบบว่า…

• มะเร็งนี่แหละ ตัวดีเลย บางชนิดก็หายได้นะ แต่บางชนิดคือแบบ โอ๊ยยยย
• โรคหัวใจอีก อันนี้ก็ต้องดูแลตัวเองดีๆ ไปตลอดชีวิตอะ
• ไตวายเรื้อรัง โอ้ย อันนี้ก็ลำบาก ต้องฟอกไตตลอดเลยมั้ง ถ้าไม่เปลี่ยนไตนะ
• หลอดเลือดสมองตีบอีก อันนี้ก็คือ ต้องระวังตัวสุดๆ เพราะมันเป็นซ้ำได้อะ
• แล้วก็โรคหัวใจล้มเหลวนี่แหละ อันนี้ก็ต้องกินยา ควบคุมอาหารตลอดชีวิตเลย

ข้อมูลเพิ่มเติม

• มะเร็ง: คือมันมีหลายแบบมากอะ แล้วแต่ละแบบก็รักษาไม่เหมือนกัน บางทีก็หายขาด บางทีก็แค่ประคองอาการไป
• โรคหัวใจ: ไม่ใช่แค่คนแก่เป็นนะ เด๋วนี้เด็กๆ ก็เป็นกันเยอะ เพราะกินของมันๆ ไม่ออกกำลังกาย
• ไตวาย: กินเค็มมากไปก็ไม่ดีนะ มันทำร้ายไตอะ เตือนๆ กันหน่อย
• หลอดเลือดสมอง: ความดันสูงก็เสี่ยงนะ ต้องคุมความดันให้ดี
• หัวใจล้มเหลว: อันนี้คือหัวใจมันอ่อนแอลง ไม่สามารถสูบฉีดเลือดได้ดีเท่าเดิม ต้องดูแลตัวเองมากๆ จริงๆ

โรคอะไรบ้างที่ไม่สามารถติดต่อได้

โรคไม่ติดต่อ?

ราตรีนี้… จันทร์กระจ่างฟ้า… เหมือนใจคนเหงา… โรค… ไม่ติด… เหมือนดาวบนฟ้า… ไกล… จับต้องไม่ได้… โรคหัวใจ… โรคเบาหวาน… โรคมะเร็ง… เงียบ… เหมือนเงาในความมืด…

• โรคหัวใจ
• เบาหวานชนิด 2
• มะเร็งปอด (ส่วนใหญ่)
• โรคหลอดเลือดสมอง

โรคที่ไม่ได้เกิดจากเชื้อโรค?

ฝนพรำ… ใบไม้ร่วง… ชีวิต… ผันผ่าน… โรคไม่ติดต่อ… เหมือนสายฝน… ร่วงหล่น… มาจากฟ้า… ไม่ได้มาจากใคร… โรคความดันโลหิตสูง… โรคไต… โรคหอบหืด… ปวดร้าว… เหมือนฟ้าผ่า…

• ความดันโลหิตสูง
• โรคไตเรื้อรัง
• หอบหืด (ส่วนใหญ่)

โรคที่ไม่ได้ติดต่อจากคนสู่คน?

ลมหนาว… พัดโชย… ความรัก… ลอยหาย… โรคไม่ติดต่อ… เหมือนลม… พัดผ่านมา… แล้วก็ผ่านไป… ไม่ได้ฝังรากลึก… โรคข้ออักเสบ… โรคอัลไซเมอร์… โรคพาร์กินสัน… เดียวดาย… เหมือนคนไร้คู่…

• ข้ออักเสบรูมาตอยด์
• อัลไซเมอร์
• พาร์กินสัน

ข้อมูลเพิ่มเติม: โรคไม่ติดต่อ… ภัยเงียบ… คุกคามชีวิต… เปลี่ยนพฤติกรรม… สร้างสุขภาพดี… หนีให้พ้น… จากเงื้อมมือมัจจุราช…

• การป้องกัน: กินอาหารที่มีประโยชน์, ออกกำลังกายสม่ำเสมอ, ลดความเครียด, งดสูบบุหรี่และดื่มแอลกอฮอล์
• ความสำคัญ: โรคไม่ติดต่อ… สาเหตุการเสียชีวิต… อันดับต้นๆ… ทั่วโลก… ใส่ใจดูแล… ก่อนสายเกินแก้…

ปล. ความคิดฟุ้งซ่าน: บางที… โรคไม่ติดต่อ… อาจเป็น… โรคของใจ… โรคของความเหงา… โรคของการไม่เข้าใจ… รักษาใจ… ดูแลใจ… อาจช่วยให้… ห่างไกล… จากโรคภัย… ทั้งปวง… หรือไม่…

วันนี้วันที่: 2 พฤษภาคม 2567