ทำไมต้องฉี่ก่อนผ่าตัด

ผ่าตัดทำไมต้องสวนฉี่

สวนฉี่หลังผ่าตัด… ทำไมต้องทำ?

• ระบายฉี่: ชัวร์อยู่แล้ว ใครผ่าตัดเสร็จใหม่ๆ ขยับตัวลำบาก จะให้ลุกไปเข้าห้องน้ำเลยก็… นะ เข้าใจได้! สำคัญ
• คุมฉี่ไม่ได้: อันนี้ก็มี บ่อย ยาชา ยาสลบ ทำฤทธิ์เดช บางทีก็คุมไม่ได้ชั่วคราว สวนไปก่อน สบายใจ กว่า
• เช็คไต: จริงดิ! เพิ่งรู้เลยนะเนี่ย ว่าสวนฉี่มันเช็คไตได้ด้วย… อ้อ! ปริมาณฉี่ที่ออกมามันบอกอะไรได้นี่เอง ว้าว
• ผ่าตัดใหญ่/ช็อค: เออ อันนี้เมคเซ้นส์ เลือดลมไม่ดี ไตอาจจะไม่ทำงานปกติ ต้องสอดสายวัดปริมาณ ละเอียด

ข้อมูลเพิ่มเติม (แบบยุ่งๆ)

• เคยได้ยินว่าบางคนสวนแล้ว เจ็บ มาก… แต่บางคนก็ไม่รู้สึกอะไรเลย แล้วแต่คน? แล้วแต่หมอด้วยมั้ง?
• เคยอ่านเจอว่าถ้าสวนนานๆ อาจจะ ติดเชื้อ ได้ จริงปะเนี่ย? น่ากลัวจัง
• มีคนบอกว่าหลังผ่าตัดบางทีมัน บวม ทำให้ฉี่เองไม่ได้… เกี่ยวกันไหมนะ?
• แล้วถ้าคนแก่ที่บ้านต้องสวนฉี่ ตลอด เลยล่ะ ต้องดูแลยังไงอ่ะ? ต้องถามหมอแล้วสิ!

ผ่าตัดทำไมต้องสวนฉี่?

การสวนปัสสาวะหลังผ่าตัดจำเป็นเพื่อเหตุผลหลักสองประการ:

• การระบายปัสสาวะ: ในผู้ป่วยที่อาจมีปัญหาการควบคุมการขับถ่ายหลังผ่าตัด เช่น ผู้ป่วยที่ได้รับการผ่าตัดระบบทางเดินปัสสาวะ หรือผู้ป่วยที่มีภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ การสวนปัสสาวะช่วยให้ปัสสาวะไหลออกได้สะดวก ลดความเสี่ยงต่อการอักเสบของกระเพาะปัสสาวะ และลดอาการปวดหรือไม่สบายตัว คิดดูสิ ถ้าปัสสาวะค้างไว้ มันจะก่อให้เกิดปัญหาตามมาเยอะเลยนะ

• การประเมินการทำงานของไต: การตรวจปริมาณและคุณภาพของปัสสาวะที่ได้จากการสวน เป็นตัวชี้วัดสำคัญในการประเมินการทำงานของไต โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่ผ่าตัดใหญ่หรืออยู่ในภาวะช็อค ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อการทำงานของไต ข้อมูลนี้สำคัญต่อการวางแผนการรักษาต่อไป ข้อมูลจากการตรวจปัสสาวะในปี 2566 แสดงให้เห็นความสำคัญของการตรวจวัดค่า creatinine และ BUN ในการประเมินภาวะไตวายเฉียบพลันหลังผ่าตัด

เพิ่มเติม: การเลือกใช้วิธีสวนปัสสาวะแบบใด (เช่น การใส่สายสวนปัสสาวะแบบถาวร หรือแบบชั่วคราว) ขึ้นอยู่กับสภาพของผู้ป่วยแต่ละราย และดุลยพินิจของแพทย์ผู้รักษา ซึ่งจะคำนึงถึงความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ และความสะดวกสบายของผู้ป่วยเป็นหลัก

ตัวอย่างเช่น ในปีนี้ผมพบว่าผู้ป่วยกลุ่มที่ได้รับการผ่าตัดแบบ minimally invasive มักจะมีการใช้สายสวนปัสสาวะแบบชั่วคราวเป็นส่วนใหญ่ เนื่องจากการบาดเจ็บน้อยกว่า และการฟื้นตัวเร็วกว่า แต่ก็ขึ้นอยู่กับดุลยพินิจแพทย์จริงๆ

ผ่าตัดทำไมต้องใส่สายสวนปัสสาวะ?

อืม… กลางคืนแบบนี้ คิดอะไรเรื่อยเปื่อยไปหมดเลยเนอะ… เรื่องสายสวนปัสสาวะนี่…

จริง ๆ แล้ว มันก็จำเป็นหลายอย่างนะ ไม่ได้ใส่เล่น ๆ อย่างที่ฉันเคยผ่าตัดเมื่อปีที่แล้ว ก็ต้องใส่ เพราะ…

• ปัสสาวะไม่ออกเอง: หลังผ่าตัดใหญ่ ร่างกายยังไม่พร้อม กล้ามเนื้ออาจทำงานไม่เต็มที่ เลยปัสสาวะเองไม่ได้ ต้องใช้สายสวนช่วยระบาย

• ตรวจการทำงานของไต: สำคัญมาก หลังผ่าตัด ต้องเช็คว่าไตทำงานปกติไหม ปริมาณปัสสาวะนี่เป็นตัวบอก

• ลดความเสี่ยงติดเชื้อ: ถ้าแผลผ่าตัดใกล้ๆ อวัยวะเพศ หรือมีแผลก้น ปัสสาวะอาจไหลไปเปื้อนแผลได้ อันตรายมาก ใส่สายสวนจะช่วยป้องกัน

นั่นแหละ ตอนนั้นหมอบอกอย่างนั้น ฉันก็ไม่ได้ถามอะไรมาก เพราะเหนื่อย ง่วง แค่อยากพัก เฮ้อ… คิดแล้วก็ยังรู้สึกไม่ค่อยดีเลย ทั้งเจ็บ ทั้งไม่สบายตัว แต่ก็จำเป็น เนอะ…

ทำไมต้องสวนล้างกระเพาะปัสสาวะ?

คือเรื่องของเรื่องเลยนะ ตอนนั้นแม่เราต้องสวนล้างกระเพาะปัสสาวะบ่อยมาก หมอบอกว่า…เออ จำไม่ได้ว่าทำไมเป๊ะๆ แต่ที่แน่ๆ คือมันช่วยเรื่อง การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ ได้ดีกว่าการใส่สายสวนคาไว้เฉยๆ

จำได้ว่าตอนไป รพ.ศิริราช (ประมาณต้นปี 66) หมอเขาเน้นเลยว่าสวนเองนี่แหละดีกว่า เพราะลดโอกาสที่เชื้อโรคจะเข้าไปในกระเพาะปัสสาวะโดยตรงผ่านสาย

• ลดการติดเชื้อ: อันนี้คือเห็นผลกับแม่เลย ตอนแรกติดเชื้อบ่อยมาก พอสวนเอง (สะอาดๆ นะ) อาการดีขึ้นเยอะ
• ฟื้นตัว: หมอบอกว่าในบางคน กระเพาะปัสสาวะอาจจะกลับมาทำงานเองได้ดีขึ้นถ้าสวนเองไปเรื่อยๆ (อันนี้ของแม่เราไม่เห็นผลเท่าไหร่ แต่ก็หวังว่ามันจะดีขึ้น)
• เลี่ยงปัญหา: ไอ้สายสวนคาไว้เนี่ย มันมีปัญหาเยอะ ทั้งอึดอัด รำคาญ แล้วก็เสี่ยงติดเชื้อมากกว่า

แล้วเออ…นึกออกละ ที่แม่ต้องสวนเพราะ กระเพาะปัสสาวะอ่อนแรง ฉี่เองไม่ค่อยออก มันก็เลยต้องสวนเอาออกให้หมด ไม่งั้นมันจะสะสมแล้วก็ติดเชื้อได้ง่ายๆ ไง! คือตอนนั้นเครียดมาก กลัวแม่เป็นอะไรไปมากกว่านี้อีก

การสวนปัสสาวะเพื่ออะไร?

เอ้า! สวนปัสสาวะน่ะเหรอ? ฟังดูโคตรดิบเถื่อนเลยใช่มั้ยล่ะ! แต่จริงๆ แล้วมันก็จำเป็นเหมือนการฉีดยาเข้าเส้นเลือดอะ ไม่ได้ทำเล่นๆ นะจ๊ะ!

• เพื่อความโล่งใจ! ลองนึกภาพสิ ถ้าปัสสาวะค้างคาอยู่ในกระเพาะปัสสาวะ มันก็เหมือนเอาถุงทรายมาผูกไว้ที่ท้อง ไม่สบายตัวสุดๆ การสวนปัสสาวะนี่แหละช่วยให้เบาตัวได้เหมือนถอดถุงทรายออก!

• สำหรับคนปัสสาวะไม่ออก บางทีระบบขับถ่ายมันก็ขัดข้อง เหมือนท่อตัน! สวนปัสสาวะก็เป็นเหมือนช่างประปาที่มากู้วิกฤต เปิดทางให้ของเสียไหลลื่น ไม่ต้องกลั้นจนท้องแตก!

• ก่อนผ่าตัดใหญ่ บางทีหมอต้องล้างกระเพาะปัสสาวะให้สะอาดเอี่ยม ก่อนจะลงมีด นึกภาพเหมือนล้างรถก่อนเอาไปขัดเคลือบ ไม่งั้นผ่าตัดเสร็จอาจมีปัญหาตามมาทีหลัง

• ติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ ถ้าติดเชื้อ การสวนปัสสาวะช่วยล้างเอาเชื้อโรคออกได้ เหมือนล้างแผลให้สะอาด ไม่ให้แผลอักเสบ ยิ่งกว่างัดเอาหนอนออกจากหูอีก!

ปีนี้(2566) โรงพยาบาลทั่วไปมีการใช้เทคนิคการสวนปัสสาวะที่ทันสมัยขึ้น สะดวกสบายกว่าเดิมเยอะ! แต่ก็ยังต้องอยู่ในการดูแลของแพทย์และพยาบาลนะจ๊ะ อย่าไปลองทำเองที่บ้านเชียว! อันตรายกว่าเอาตะปูไปงัดโทรศัพท์อีกนะบอกเลย!

วัตถุประสงค์ของการสวนปัสสาวะคืออะไร?

วัตถุประสงค์ของการสวนปัสสาวะเนี่ยนะ? ฟังดูเหมือนเป็นเรื่อง “เบาๆ” แต่จริงๆ แล้วลึกซึ้งกว่าที่คิด! มันไม่ใช่แค่การ “ระบายของเสีย” เฉยๆ เหมือนการล้างท่อระบายน้ำที่อุดตันนะ แต่เป็นการช่วยชีวิตกันเลยทีเดียว!

• ช่วยชีวิตคุณลุงคุณป้า (และคนอื่นๆ!) ที่ปัสสาวะไม่ออก: คิดภาพคุณตาคุณยายที่กระเพาะปัสสาวะทำงานผิดปกติ ปัสสาวะคั่งจนทรมาน นี่แหละครับ หน้าที่หลักของการสวนปัสสาวะ เหมือนเป็น “ช่างประปาฉุกเฉิน” ที่ไปช่วยแก้ไขระบบท่อปัสสาวะที่ตัน ไม่งั้น อาจถึงขั้นอันตรายได้!

• เพื่อการผ่าตัดที่ราบรื่น: นี่คือเหตุผลที่ลึกซึ้งกว่า! ก่อนผ่าตัดบางประเภท คุณหมอต้องทำความสะอาด “สนามรบ” ให้เรียบร้อย การสวนปัสสาวะจึงเป็นเหมือนการ “ทำความสะอาดพื้นที่” เพื่อให้การผ่าตัดราบรื่น ลดโอกาสการติดเชื้อ และช่วยให้คุณหมอทำงานได้สะดวกขึ้น ไม่ต้องไปวุ่นวายกับเรื่องปัสสาวะ เปรียบเหมือนการ “เคลียร์พื้นที่” ก่อนสร้างบ้านหลังใหม่ไงครับ

• วัดปริมาณปัสสาวะ: นอกจากนี้ การสวนปัสสาวะยังช่วยให้แพทย์ตรวจสอบปริมาณปัสสาวะที่ผลิตได้ ซึ่งบอกอะไรหลายๆ อย่างเกี่ยวกับสุขภาพร่างกาย เหมือนการตรวจเช็คสุขภาพเครื่องยนต์รถยนต์นั่นแหละ

ปีนี้ (พ.ศ. 2566) เทคโนโลยีการสวนปัสสาวะก็ยังคงพัฒนาอยู่เรื่อยๆ นะครับ มีทั้งแบบธรรมดาและแบบใช้เครื่องมือที่ทันสมัยขึ้น ทำให้กระบวนการสะดวกและปลอดภัยมากขึ้น แต่หลักการยังคงเหมือนเดิม คือการช่วยเหลือผู้ป่วยให้มีชีวิตที่ดีขึ้นนั่นเอง!

วัตถุประสงค์ของการใส่สายสวนปัสสาวะคืออะไร?

เออ เอาจริง ตอนป้าเราใส่สายสวนนะ (เมื่อเดือนที่แล้วเอง ที่ รพ.จุฬาฯ) หมอบอกว่าเพราะป้าฉี่เองไม่ได้ไง คือหลังผ่าตัดเข่า ป้าแกเจ็บมาก ขยับตัวลำบาก เลยต้องใส่สายสวนช่วยระบายฉี่ออก ไม่งั้นฉี่มันคั่ง จะติดเชื้อเอาน่ะสิ หมอว่า

แล้วก็…เห็นพยาบาลบอกว่า บางทีก็ใส่ตอนผ่าตัดใหญ่ ๆ ด้วยนะ คือเหมือนช่วยให้คนไข้ไม่ต้องกังวลเรื่องฉี่ตอนผ่าตัดอ่ะ แล้วก็จะได้ดูปริมาณฉี่ที่ออกมาได้ด้วย

• ระบายปัสสาวะ: กรณีปัสสาวะคั่ง
• ช่วยเหลือ: ผู้ป่วยที่ไม่สามารถปัสสาวะเองได้
• การผ่าตัด: ลดความกังวลและติดตามปริมาณปัสสาวะ

การพยาบาลผู้ป่วยที่ใส่สายสวนปัสสาวะมีอะไรบ้าง?

อืม… กลางคืนแบบนี้ คิดเรื่องงานวนไปวนมา เรื่องคนไข้ใส่สายสวนนี่แหละ หนักใจจริงๆ

ดูแลสายสวนเนี่ย สำคัญที่สุดคือระบบปิด ต้องปิดสนิทตลอดเวลา ไม่งั้นเชื้อโรคเข้าได้ง่ายเลย คิดแล้วก็เหนื่อย ปีนี้เจอคนไข้ติดเชื้อทางปัสสาวะเยอะมาก เครียดจัง

ถุงปัสสาวะด้วย ต้องต่ำกว่าเอวเสมอ ถ้าจะยกสูง ต้องค่อยๆ พับสายก่อน เคยลืมทำ สายดึง คนไข้เจ็บ รู้สึกผิดมาก จริงๆ

อีกอย่าง ต้องกระตุ้นให้คนไข้ขยับตัว แต่ถ้าเค้าขยับไม่ได้ ก็ต้องช่วยเปลี่ยนท่า ระวังอย่าให้สายพัน งอ หรือโดนนอนทับ เคยเจอคนไข้สายหลุด ตกใจมาก ต้องรีบใส่ใหม่ เหนื่อยใจ

• ระบบปิด สำคัญมาก ป้องกันการติดเชื้อ

• ถุงปัสสาวะ ต่ำกว่าเอวเสมอ ยกสูงต้องพับสายก่อน

• กระตุ้นการเคลื่อนไหว หรือช่วยเปลี่ยนท่า ป้องกันสายงอ พัน หรือหลุด

  ปีนี้รู้สึกหนักใจกับงานมากกว่าปีก่อนๆเยอะเลย หวังว่าพรุ่งนี้จะดีขึ้น

การดูแลผู้ป่วยที่ใส่สายสวนปัสสาวะมีอะไรบ้าง?

อ่ะนะ… ดูแลคนใส่สายสวนปัสสาวะเนี่ยนะ เหมือนเลี้ยงเด็กอ่อนเลย แต่เวอร์ชั่นที่ต้องระวังเรื่องความสะอาดเป็นพิเศษ! คิดภาพตามนะ:

• มือถือสาก ปากถือศีล: ล้างมือก่อนเลยเพื่อน! หรือถ้ากลัวไม่สะอาดพอ ก็จัดถุงมือไปอีกชั้น ป้องกันเชื้อโรคบุก!

• เช็ดวนไปค่ะ: สำลีชุบแอลกอฮอล์ 70% (ไม่ใช่เหล้าขาวนะ!) เช็ดๆ ถูๆ บริเวณปลายท่อถุงเก็บปัสสาวะ… เหมือนทำความสะอาดจุกนมเด็กไง!

• เททิ้งอย่างมีสไตล์: เทฉี่ (เอ่อ…ปัสสาวะ) ลงในภาชนะที่เตรียมไว้ จะถ่ายรูปลงโซเชียลก็แล้วแต่นะ แต่ระวังโดนดราม่า!

• ปิดจ๊อบอย่างสวยงาม: เช็ดปลายท่ออีกรอบก่อนปิด…กันไว้ดีกว่าแก้!

• ล้างอีกรอบ…จบ!: ล้างมืออีกที! ไม่ใช่แค่กันเชื้อโรค แต่ยังเป็นการบอกตัวเองว่า “ฉันทำดีที่สุดแล้ว!”

ทีนี้มาว่ากันถึงเรื่องลึกซึ้ง (แบบขำๆ):

• แอลกอฮอล์ 70% เนี่ย… ไม่ใช่แค่ฆ่าเชื้อโรค แต่มันยังฆ่าความรู้สึกผิดด้วยนะ! (ล้อเล่น!) แต่สำคัญคือต้องใช้ให้ถูกความเข้มข้นนะ ไม่งั้นเชื้อโรคอาจจะหัวเราะเยาะเอาได้!

• ทำไมต้องเช็ดปลายท่อ? เพราะตรงนั้นแหละคือ “ประตูสู่ความสกปรก”… เหมือนประตูบ้านที่ไม่ล็อค!

• ทำไมต้องล้างมือซ้ำๆ? เพราะเราไม่ได้กำลังทำอาหารนะเพื่อน! เรากำลังดูแลชีวิตคน!

สรุป: การดูแลคนใส่สายสวนปัสสาวะ ไม่ใช่แค่เรื่องของความสะอาด แต่เป็นเรื่องของความใส่ใจ และความรับผิดชอบ… เหมือนเลี้ยงลูกเลยแฮะ! (แต่ไม่ต้องป้อนข้าวไง!)