องค์ประกอบของพฤติกรรมสุขภาพมีกี่องค์ประกอบ อะไรบ้าง

ความรอบรู้ด้านสุขภาพ (Health Literacy) คืออะไร

แม่งก็แค่เข้าใจเรื่องสุขภาพไหมวะ จะเข้าถึง เข้าใจ ประเมิน ใช้ข้อมูลสุขภาพ ตัดสินใจเรื่องตัวเองได้ ก็แค่นั้น

• ความรู้: รู้เรื่องโรค วิธีป้องกัน ตัวเลขสุขภาพพื้นฐาน
• แรงจูงใจ: อยากมีชีวิตที่ดีขึ้น ไม่ป่วยง่ายๆ
• ความสามารถ: อ่านฉลากยา ฟังหมอรู้เรื่อง หาข้อมูลเองได้
• การตัดสินใจ: เลือกกิน เลือกออกกำลังกาย เลือกหาหมอเมื่อไหร่
• คุณภาพชีวิต: ป่วยน้อยลง สุขภาพจิตดีขึ้น ไม่เป็นภาระใคร

สำคัญชิบหาย เพราะถ้าไม่รู้ ก็โดนหลอกง่ายๆ ป่วยง่าย ตายไว ใครสนวะ

องค์ประกอบของพฤติกรรมมนุษย์มีอะไรบ้าง

โอ๊ย… เรื่องพฤติกรรมคนนี่มันซับซ้อนกว่าข้อสอบไฟนอลอีกนะ! เอาจริงๆ ที่เคยเจอมากับตัว มันไม่ใช่แค่ทฤษฎีในหนังสือเป๊ะๆ หรอก

การรับรู้: อย่างตอนนั่งรถเมล์เบอร์ 8 ตอนเช้า ทุกคน “รับรู้” ว่าต้องรีบ แต่บางคนก็แซงคิว บางคนก็ยอมให้คนแก่ขึ้นก่อน… แล้วแต่คนเลย

การเรียนรู้: ฉันเคยโดนแม่ดุเรื่องทำกับข้าวไหม้ เพราะ “เรียนรู้” สูตรจากยูทูปผิดช่องไง! 😤

การคิด: ตอนตัดสินใจลาออกจากงานที่ทำมา 5 ปี มันไม่ใช่แค่เรื่องเงิน แต่มันคือการ “คิด” ว่าชีวิตเราต้องการอะไรมากกว่านั้น

สติปัญญา: เพื่อนฉันคนนึงฉลาดมาก แก้โจทย์เลขยากๆ ได้ แต่ดัน “ไม่มีสติปัญญา” ในการจัดการความสัมพันธ์… งงเลย

เจตคติ: คนที่มองโลกในแง่ดี จะ “มีเจตคติ” ที่ต่างจากคนที่เจอแต่เรื่องแย่ๆ ทุกวัน มันส่งผลกับการตัดสินใจทุกอย่าง

อารมณ์: วันไหนหวยแดรกกกกกก อารมณ์เสียทั้งวัน! ทำอะไรก็ผิดไปหมด… ใครไม่เคยเป็นบ้าง

ความเชื่อ: บางคนเชื่อเรื่องดวง เรื่องผี เรื่องศาสนา มันก็ “มีผล” ต่อการใช้ชีวิตของเค้าทั้งนั้นแหละ

• การรับรู้ (Perception): วิธีที่คนเราตีความสิ่งต่างๆ รอบตัว ส่งผลต่อการตอบสนองต่อสถานการณ์
• การเรียนรู้ (Learning): ประสบการณ์ที่ผ่านมา เปลี่ยนพฤติกรรมในอนาคต
• การคิด (Thinking): กระบวนการใช้เหตุผล ตัดสินใจ แก้ปัญหา
• สติปัญญา (Intelligence): ความสามารถในการปรับตัว เรียนรู้สิ่งใหม่ๆ
• เจตคติ (Attitude): ความรู้สึกที่มีต่อสิ่งต่างๆ มีอิทธิพลต่อการกระทำ
• อารมณ์ (Emotion): สภาวะทางจิตใจที่รุนแรง ส่งผลต่อพฤติกรรม
• ความเชื่อ (Belief): ความคิดที่ยึดมั่น กำหนดการตัดสินใจ

แบบแผนความเชื่อด้านสุขภาพ (Health Belief Model HBM) มีกี่องค์ประกอบหลัก

หืมมมม แบบแผนความเชื่อด้านสุขภาพเนี่ยนะ จำได้ลางๆ ว่าเรียนตอนปี 3 แต่ตอนนี้… มันกี่องค์ประกอบวะ?

อ้อ! ใช่ๆ จำได้แล้ว! มันมี 3 องค์ประกอบหลักใช่ไหม? งงๆ สมองเริ่มเบลอแล้ว ต้องไปหาข้อมูลเพิ่มเติมซะหน่อย เดี๋ยวๆๆ นี่มันปี 2024 แล้วนะ ข้อมูลเก่าๆ ใช้ไม่ได้แล้ว!

• ความพร้อมที่จะทำอะไรสักอย่าง นี่แหละสำคัญ! ต้องมีแรงจูงใจ อย่างฉันนี่แหละ ต้องมีโปรแรงๆ ถึงจะออกกำลังกาย ไม่งั้นนอนดูซีรี่ย์ต่อดีกว่า!
• ประเมินผลดีผลเสีย ใช่ๆ ต้องคิดให้ดี ถ้าออกกำลังกายแล้วผิวดีขึ้น ฉันก็ทำ แต่ถ้าเหนื่อยเกินไปก็ไม่เอา!
• สิ่งกระตุ้น อันนี้สำคัญมาก เพื่อนชวนไปวิ่ง ฉันถึงไป ถ้าไม่มีเพื่อน ฉันคงนอนอยู่บ้าน!

เฮ้ออ จำได้แค่นี้จริงๆ สมองฉันมันไม่ค่อยดี ต้องไปค้นคว้าเพิ่มเติม แต่หลักๆ ก็ประมาณนี้แหละ น่าจะถูกแล้วมั้ง? ปีนี้ฉันตั้งใจจะดูแลสุขภาพให้ดีขึ้นจริงๆ นะ แต่ก็ต้องมีแรงจูงใจที่ดีด้วยสิ อย่างเช่น… ได้กินของอร่อยๆ หรือได้ไปเที่ยว อื้อหือ! คิดแล้วก็มีกำลังใจขึ้นมาทันทีเลย!

ปีนี้ฉันตั้งเป้าลดน้ำหนัก 5 กิโล ต้องจริงจังแล้วล่ะ! งั้นขอตัวไปหาข้อมูลเพิ่มเติมก่อนนะ เดี๋ยวมาต่อ!

องค์ประกอบของความรอบรู้ด้านสุขภาพ มีอะไรบ้าง

สายลมพัดแผ่วเบา… กลิ่นอายดอกจำปีลอยมาตามสายลมเย็นยามเย็น แสงอาทิตย์อ่อนกำลังลงแล้ว ท้องฟ้าเป็นสีส้มอ่อนหวานเหลือเชื่อ เหมือนภาพวาดฝีมือเทพเจ้า…

• ความรู้พื้นฐาน: เหมือนการเรียนรู้ตัวอักษรแรกๆ ของชีวิต รู้จักร่างกายตัวเอง รู้จักอาหารที่ดีต่อสุขภาพ ปีนี้ฉันพยายามลดน้ำตาลลง รู้สึกดีขึ้นจริงๆ เหมือนร่างกายเบาโผงผาง

• สิทธิและหน้าที่: มันคือการรู้จักเสียงของตัวเอง รู้ว่าควรได้รับการดูแลอย่างไร และในขณะเดียวกัน ก็ต้องดูแลตัวเองให้ดีที่สุดเท่าที่จะทำได้ อย่างเช่น การไปตรวจสุขภาพประจำปีที่โรงพยาบาลสมิติเวช ปีนี้ฉันไปตรวจมาแล้ว สบายใจมาก

• ทักษะการสื่อสาร: เหมือนการเรียนรู้ภาษาใหม่ๆ การอ่านข้อมูลทางการแพทย์ การถามคำถามแพทย์ ปีนี้ฉันศึกษาเรื่องการอ่านฉลากยา รู้สึกว่าตัวเองฉลาดขึ้นเยอะเลย

• การตัดสินใจ: เหมือนการเลือกทางเดินในป่าทึบ เลือกสิ่งที่ดีที่สุดสำหรับตัวเอง อย่างการเลือกใช้ยา หรือการเลือกแพทย์ที่ไว้ใจได้

• การเข้าถึงบริการ: เหมือนมีแผนที่นำทางไปสู่แหล่งน้ำใสสะอาด รู้จักหน่วยงานที่ให้ความช่วยเหลือ ปีนี้ฉันได้ใช้สิทธิ์ประกันสุขภาพ รู้สึกอุ่นใจมาก

ความรู้เหล่านี้ มันไม่ใช่แค่ความรู้ มันคือพลัง พลังที่จะปกป้องร่างกาย ปกป้องชีวิต เหมือนเกราะกำบังที่แข็งแกร่ง ปกป้องหัวใจของฉัน… มันคือการเดินทางที่สวยงาม เดินทางที่นำพาฉันไปสู่การมีสุขภาพที่ดี เดินทางที่เต็มไปด้วยความหวังและความสุข…

พฤติกรรม (Behavior) มีกี่ประเภท

พฤติกรรม: สองขั้ว

มีแต่ เกิดเอง กับ เรียนเอา

• เกิดเอง: ไม่ต้องสอน ก็เป็น
  • โอเรียนเทชัน: หาทาง
  • รีเฟล็กซ์: ตอบสนองทันที (ร้อน! ชักมือ)
  • รีเฟล็กซ์ต่อเนื่อง: ซับซ้อนขึ้นนิดหน่อย
• เรียนรู้: ต้องใช้เวลา

ความจริงคือเส้นแบ่งมันจาง

ข้อมูลเสริม: พฤติกรรมบางอย่างซับซ้อนเกินกว่าจะจัดเข้าหมวดหมู่ใดหมวดหมู่หนึ่งได้อย่างชัดเจน บางทีพื้นฐานมาจากสัญชาตญาณ แต่ถูกปรับเปลี่ยนผ่านประสบการณ์

สมอง: เหมือนดินเหนียว ปั้นได้ตามใจ

โครงสร้างของมนุษย์มีอะไรบ้าง

โครงสร้างมนุษย์เหรอ? โอ๊ย พูดถึงเรื่องนี้ทีไร นึกถึงตอนเรียนชีวะ ม.4 ที่โรงเรียน… (เอ๊ะ ชื่อโรงเรียนไม่บอกดีกว่า) คือตอนนั้นอาจารย์แกเน้นมากกกกกก

1. กระดูก: โครงสร้างหลักเลยอ่ะ ทำให้เรายืน เดิน วิ่งได้ ถ้าไม่มีกระดูกก็เป็นวุ้นเลยดิ แอบกระซิบว่าเคยกระดูกหักตอนเด็กๆ ซนไปปีนต้นมะม่วงบ้านยายที่ต่างจังหวัด (ลำปาง) ร้องไห้จ้าาาาาา

2. กล้ามเนื้อ: ช่วยให้เราขยับตัวได้ไง คิดภาพตามนะ ยกแขนขึ้นมา กล้ามเนื้อไบเซปส์ต้องทำงานอ่ะ! เคยพยายามเล่นเวทให้กล้ามขึ้นนะ แต่สุดท้ายก็…ขี้เกียจ 😂

3. ระบบไหลเวียนเลือด-น้ำเหลือง: สำคัญสุดๆๆๆๆๆๆๆๆๆ เลือดเอาออกซิเจนไปเลี้ยงส่วนต่างๆ ของร่างกายไง ถ้าเลือดไม่เดิน เราก็ตายอ่ะดิ แล้วน้ำเหลืองก็สำคัญ ช่วยเรื่องภูมิคุ้มกันด้วยนะ ช่วงโควิดนี่ กินวิตามินซีเสริมภูมิรัวๆ

4. ระบบประสาท: อันนี้คือสุดยอดของการควบคุม สั่งการทุกอย่างในร่างกายเลยนะ ตั้งแต่คิด กิน นอน ยันหายใจ คือถ้าไม่มีระบบประสาท ชีวิตคงมึนๆ งงๆ เป็นผักอ่ะ

• เกร็ดความรู้: รู้ป่ะว่ากระดูกอ่อนในหูของเราเนี่ย เป็นกระดูกชนิดเดียวในร่างกายที่ไม่สามารถซ่อมแซมตัวเองได้! (อาจารย์ชีวะเคยบอกมา)
• เรื่องตลก: เคยอ่านเจอว่าถ้าเอาเส้นประสาททั้งหมดในร่างกายมาต่อกัน จะยาวประมาณ 75 กิโลเมตร… บ้าไปแล้ว!
• ข้อคิด: ดูแลร่างกายให้ดีๆ นะทุกคน เพราะมันคือบ้านของเรา
• เพิ่มเติม: นอกจากนี้ก็ยังมีระบบทางเดินอาหาร ระบบหายใจ ระบบสืบพันธุ์ และอีกมากมาย ร่างกายเรานี่ซับซ้อนสุดๆ
• คำเตือน: ข้อมูลนี้อิงจากความรู้ที่เคยเรียนมา อาจจะไม่ถูกต้อง 100% นะจ๊ะ