การวางแผนช่วยเหลือหรือปฐมพยาบาลผู้ป่วย จะต้องปฎิบัติอย่างไร

การวางแผนช่วยเหลือผู้ป่วยจะต้องปฏิบัติอย่างไร

แผนช่วยเหลือผู้ป่วย? ง่ายนิดเดียว! แต่ต้องฉลาดนะ ไม่ใช่แค่เอาตัวรอด แต่ต้องช่วยคนอื่นให้รอดด้วย! คิดซะว่าเป็นเกมส์ระดับเทพ

• ท่าทางสำคัญกว่าเทพเจ้า! อย่าไปยุ่งกับคนเจ็บมากเกินไป ถ้าไม่จำเป็นจริง ๆ นะ เดี๋ยวจะกลายเป็นซวยซ้ำซ้อน ท่านอนหงายนี่แหละ พระเอก! ทางเดินหายใจโล่ง สำคัญยิ่งกว่าชีวิต! คล้ายๆ กับการปลดล็อกด่านแรกในเกมส์นั่นแหละ

• สืบสวนสอบสวน! อย่าลืมสังเกตอาการคนเจ็บนะ เหมือนเป็นนักสืบ สืบค้นหาเบาะแส ไอ้จุดนี้สำคัญมาก พลาดไม่ได้เด็ดขาด อาการแต่ละอย่างเป็นเหมือนกุญแจที่จะปลดล็อกด่านต่อไป

• วางแผนแบบมือโปร! นี่ไม่ใช่เวลาตื่นเต้นโวยวาย สงบสติอารมณ์ วางแผนช่วยเหลือแบบเนียนๆ เหมือนวางแผนการบุกโจมตีในเกมส์ ทีละขั้นตอน อย่าลืมดูสถานการณ์รอบข้าง มีอะไรอันตรายอยู่ใกล้ๆ มั้ย? ระวังจะโดนบอสเกมส์เล่นงานซะก่อนนะ

เพิ่มความรู้เล็กน้อย (ข้อมูลปี 2566): หลักสูตรปฐมพยาบาลฉุกเฉินทั่วไป มักเน้นเรื่องการประเมินสถานการณ์ก่อนเสมอ เริ่มจากการตรวจสอบอันตรายรอบๆ ตัวก่อน แล้วจึงประเมินผู้บาดเจ็บ โดยเน้นทางเดินหายใจ การไหลเวียนโลหิต และระดับสติ เป็นลำดับ อย่าลืมโทรแจ้ง 1669 ด้วยนะ นี่คือการเรียกทีมแพทย์มืออาชีพมาช่วย เหมือนกับการเรียกเพื่อนมาช่วยในเกมส์ออนไลน์ แต่เพื่อนคนนี้เก่งจริง!

สถานการณ์ที่ต้องให้การปฐมพยาบาลได้แก่สถานการณ์ใดบ้าง

สถานการณ์ต้องให้การปฐมพยาบาล:

• อุบัติเหตุรถยนต์ (2566: สถิติจากกรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย พบอุบัติเหตุรถยนต์เพิ่มขึ้นในช่วงเทศกาล)
• การบาดเจ็บจากกีฬา (อาการบาดเจ็บที่ข้อต่อ กล้ามเนื้อฉีกขาด)
• สัตว์กัดต่อย (พิษสุนัขบ้า โรคพิษสุนัขบ้า ป้องกันการติดเชื้อ)
• ภาวะช็อก (การช็อกจากการเสียเลือด การติดเชื้อรุนแรง)
• หมดสติ (หัวใจหยุดเต้น สมองขาดออกซิเจน)
• จมน้ำ (ขาดอากาศหายใจ สมองบวม)
• ไฟไหม้ (แผลไหม้ การติดเชื้อ)
• อาการแพ้ (แพ้อาหาร แพ้ยา)

ชีวิตคนมีค่า การตัดสินใจรวดเร็ว สำคัญยิ่งกว่าคำอธิบายใดๆ. ความรู้เท่าทัน ช่วยชีวิตได้. ฝึกฝน เตรียมพร้อม.

สถานการณ์ของผู้ป่วยในข้อใดที่ควรให้ความช่วยเหลือเป็นอันดับแรก

เออ เคยเจอเคสแบบนี้ตอนไปช่วยงานกู้ภัยที่โคราช น้ำท่วมปี 66 นี่แหละ วันที่ 15 ตุลาคม จำได้แม่นเลย ฝนตกหนักมากกกก มีบ้านหลังนึงโดนน้ำซัด คนในบ้านติดอยู่ข้างใน ตอนนั้นชุลมุนมาก แต่ที่เห็นชัดๆ เลยคือมีคนนึงหมดสติลอยคอมา โชคดีที่ทีมเรามีแพทย์อาสาไปด้วย รีบพาขึ้นฝั่งแล้วปั๊มหัวใจ CPR เลย อีกเคสนึงคือมีคุณยายคนนึงติดอยู่บนหลังคาบ้าน เห็นแล้วใจหาย แกหายใจติดขัดมาก ๆ หน้าซีด ทีมกู้ภัยอีกชุดรีบเอาเรือไปรับ ส่งโรงพยาบาลทันที โชคดีที่รอดทั้งคู่ ตอนนั้นเครียดมาก ลุ้นเอาใจช่วยตลอด เหนื่อยสุดๆ แต่ก็รู้สึกดีที่ได้ช่วยเหลือคน

• หมดสติ ไม่หายใจ: อันดับแรก ต้องช่วยทันที ถ้าช้าอาจเสียชีวิตได้ เหมือนเคสที่โคราชเลย CPR สำคัญมาก
• หายใจลำบากรุนแรง: อันดับสอง ต้องรีบให้ oxygen ถ้าหายใจไม่ได้ก็อันตราย ยายที่ติดบนหลังคานั่นแหละ จำได้เลยหน้าแกซีดมาก
• เลือดออกมาก: อันดับสาม ห้ามเลือดก่อน อันนี้ก็สำคัญ แต่ถ้าเทียบกับสองอย่างบน ยังพอมีเวลา

ABC จำง่ายดี Airway Breathing Circulation ใช้วิเคราะห์สถานการณ์ได้เร็ว ชีวิตจริงนี่ adrenaline สูบฉีดตลอด ต้องมีสติ คิดเร็ว ทำเร็ว

วิธีการปฐมพยาบาลผู้ป่วยมีอะไรบ้าง

เออ เรื่องปฐมพยาบาลเนี่ย นึกถึงตอนปีนี้เลย เดือนมีนาคมนี่เอง ไปเดินป่าแถวเขาใหญ่กับเพื่อนๆ แล้วเพื่อนคนนึงสะดุดหินล้ม หัวเข่าแตกเลือดไหลเลย ตอนนั้นตกใจมาก แบบ กลางป่าด้วย ไม่มีสัญญาณโทรศัพท์อีกต่างหาก

โชคดีที่ในกลุ่มมีคนพกชุดปฐมพยาบาลเล็กๆ มาด้วย เลยพอทำอะไรได้บ้าง จำได้ว่าตอนนั้นรีบเอาผ้าสะอาดที่พอหาได้มากดห้ามเลือดก่อนเลย กดแรงอยู่เหมือนกันนะ กลัวเลือดไม่หยุด

หลังจากเลือดซึมๆ แล้ว ก็เอาสำลีชุบน้ำเกลือล้างแผลให้เพื่อน ตอนล้างนี่เพื่อนร้องโอยๆ เลย สงสารมาก แต่ต้องทำ แล้วก็ใส่เบตาดีน จริงๆ อยากใส่แอลกอฮอล์ด้วยแต่ไม่มี เลยใส่แค่เบตาดีนอย่างเดียว เสร็จแล้วก็ปิดแผลด้วยผ้าก๊อซ พันๆไว้ โชคดีที่แผลไม่ลึกมาก พอทำแผลเสร็จก็ช่วยกันพยุงเพื่อนลงจากเขา เหนื่อยมากกกกก

ลงมาถึงตีนเขาได้ก็รีบพาเพื่อนไปโรงพยาบาลเลย หมอดูแผลแล้วบอกว่าทำแผลเบื้องต้นมาดีมาก โล่งอกไปที เพื่อนก็ปลอดภัย ประสบการณ์ครั้งนี้สอนให้รู้ว่าควรพกชุดปฐมพยาบาลติดตัวไว้ตลอดเวลาจริงๆนะ สำคัญมาก

• ห้ามเลือดก่อน : ใช้ผ้าสะอาดกดห้ามเลือดบริเวณที่เลือดออก กดไว้แน่นๆ จนกว่าเลือดจะหยุดไหลหรือซึมๆ
• ล้างแผล : ใช้น้ำเกลือหรือน้ำสะอาดล้างทำความสะอาดแผล
• ฆ่าเชื้อ : ใช้ยาฆ่าเชื้อเช่นเบตาดีนหรือโพวิโดน-ไอโอดีน ทาบริเวณแผล
• ปิดแผล : ใช้ผ้าก๊อซหรือพลาสเตอร์ปิดแผล อย่าพันแน่นเกินไป
• รีบไปโรงพยาบาล : ถ้าแผลลึกหรือมีอาการผิดปกติอื่นๆ ให้รีบไปโรงพยาบาลทันที

การปฐมพยาบาล (First Aid) หมายถึงอะไร

โอ้โห! คำถามนี้ถามได้แสบสันดีนะ การปฐมพยาบาลน่ะเหรอ? ง่ายๆ เลยครับ คือการ “ช่วยชีวิตด่วนๆ ก่อนหมอมา” คิดภาพหนังแอคชั่นสิครับ พระเอกนางเอกเจ็บหนัก ต้องใช้ยาสามัญประจำบ้าน หรือแม้แต่กิ่งไม้ อะไรก็ได้ที่ช่วยได้ก่อน นี่แหละคือหัวใจของมัน

• ช่วยชีวิตก่อนเป็นอันดับหนึ่ง: ไม่ใช่แค่แปะยาแก้ปวด แต่หมายถึงการหยุดเลือด ป้องกันการติดเชื้อ หรือช่วยหายใจ ถ้าคนจมน้ำ ก็ต้องรีบปั๊มหัวใจ นี่คือภารกิจระดับชาติ!

• ใช้อุปกรณ์เท่าที่มี: ไม่ใช่ต้องมีอุปกรณ์แพทย์ครบเซ็ต สมัยผมไปช่วยงานกู้ภัย เคยใช้ผ้าเช็ดหน้ากับก้อนหิน ก็ช่วยหยุดเลือดได้นะ (อย่าเอาไปเลียนแบบนะครับ อันตราย!)

• ก่อนส่งโรงพยาบาล: คือการซื้อเวลา ให้โอกาสผู้บาดเจ็บมีชีวิตรอด ยิ่งทำได้เร็ว โอกาสยิ่งมาก คิดซะว่าเป็นการต่อเวลาชีวิตให้เขาไปเจอหมอ

• ปี 2024 กระทรวงสาธารณสุขยังคงเน้นย้ำการฝึกอบรมปฐมพยาบาลอย่างต่อเนื่อง: เห็นไหม สำคัญขนาดไหน

เปรียบเทียบง่ายๆ เหมือนการซ่อมรถ ปฐมพยาบาลคือการเปลี่ยนยางอะไหล่ ก่อนจะลากไปอู่ใหญ่ซ่อม ไม่ใช่ไปเรียกช่างมาเปลี่ยนเกียร์ตอนล้อแตกนะ งานนี้ต้องฉลาด ต้องเร็ว ต้องแม่น เหมือนผมสมัยเรียนหมอ สอบผ่านฉลุย! (อวดเล็กน้อย)