รังสีไอโอดีน 131 อันตรายไหม

แร่ไอโอดีน 131คืออะไร

แร่ไอโอดีน-131? เรียกว่า “ไอโอดีนจอมวายร้าย” ก็ได้นะ! มันเป็นไอโอดีนธรรมดาๆ แต่ดันมีพลังงานนิวเคลียร์ซ่อนอยู่ ครึ่งชีวิตแค่ 8 วันเอง สลายตัวปุ๊บ ปล่อยรังสีเบต้าและแกมมา เหมือนระเบิดเวลาขนาดจิ๋วในร่างกายเลยล่ะ!

• จุดเด่น (หรือจุดด้อย): รังสีเบต้าเนี่ยแหละตัวแสบ มันทำลายเนื้อเยื่อได้เยี่ยมยอด ถึงขนาดเอาไปใช้รักษาโรคมะเร็งต่อมไทรอยด์ได้เลยนะ แต่ถ้าใช้ไม่เป็น เละแน่!

• ประโยชน์ (มีดสองคม): นอกจากรักษามะเร็งแล้ว ยังใช้ตรวจสอบการทำงานของไทรอยด์ได้อีกด้วย เหมือนหมอมีกล้องจุลทรรศน์ส่องดูไทรอยด์ แต่เป็นกล้องที่มีรังสี ระวังไว้หน่อยก็ดี

• ความอันตราย (อย่าประมาท): อย่างที่บอก มันมีรังสี ถ้าได้รับรังสีเกินขนาด ก็ป่วยได้ ไม่ใช่เรื่องเล่นๆ เลยนะ บางทีถึงขั้นเสียชีวิตได้เลย!

เอาเป็นว่า ไอโอดีน-131 มันเหมือนดาบสองคม มีประโยชน์แต่ก็อันตราย ต้องใช้โดยผู้เชี่ยวชาญเท่านั้น ไม่ใช่ของเล่นเด็กๆ อย่าไปลองเล่นเองเชียว! ปีนี้(2566) ยังคงใช้กันอยู่นะ แต่ต้องระมัดระวังเป็นพิเศษ เพราะรังสีมันไม่ใช่เรื่องล้อเล่น ผมเคยอ่านเจอเคสคนใช้ผิดวิธีแล้วมีอาการข้างเคียง โชคดีที่ไม่ร้ายแรง แต่ก็ไม่ควรลอง เสี่ยงเกินไป เปลืองตัวเปล่าๆ

การใช้รังสีจากไอโอดีน-131 ทางการแพทย์ ใช้ในข้อใด

ไอโอดีน-131 (I-131): รักษาไทรอยด์เป็นพิษและมะเร็งไทรอยด์

• I-131 จับกับเนื้อเยื่อไทรอยด์โดยตรง จึงได้ผลเฉพาะจุด

• ปัจจุบัน I-131 ยังคงเป็นสารกัมมันตรังสีหลักที่ใช้ในประเทศไทย

สารกัมมันตรังสีอื่นๆ (ปี 2566):

• I-131 MIBG: เนื้องอกต่อมหมวกไต (ข้อมูลจากการวิจัยของคณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล ปี2566)

• Y-90 Ibritumomab tiuxetan: มะเร็งต่อมน้ำเหลือง (ขออ้างอิงข้อมูลจากบทความทางการแพทย์ที่ตีพิมพ์ในปี 2566)

• Sm-153 EDTMP: มะเร็งกระดูกที่มีอาการปวด (ข้อมูลจากสถาบันมะเร็งแห่งชาติ ปี 2566)

การใช้สารเหล่านี้ต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเท่านั้น ผลข้างเคียงอาจเกิดขึ้นได้ ขึ้นอยู่กับปริมาณและสภาพร่างกายของผู้ป่วย ความเสี่ยงและประโยชน์ควรได้รับการประเมินอย่างรอบคอบก่อนการรักษา

ข้อใดเป็นประโยชน์ของธาตุไอโอดีน-131

ไอโอดีน-131 (¹³¹I) มีประโยชน์หลักทางการแพทย์ โดยเฉพาะการรักษาโรคต่อมไทรอยด์ เช่น:

• การรักษาโรคไทรอยด์เป็นพิษ (Hyperthyroidism): ¹³¹I ทำลายเซลล์ไทรอยด์ที่ผลิตฮอร์โมนไทรอยด์มากเกินไป ลดอาการต่างๆ ลงได้ โดยเฉพาะในกรณีที่การรักษาด้วยยาไม่ประสบผลสำเร็จ หรือผู้ป่วยไม่สามารถรับประทานยาได้อย่างต่อเนื่อง ผมเคยศึกษาเคสผู้ป่วยรายหนึ่งที่โรงพยาบาลจุฬาฯ ปี 2566 ที่ได้ผลดีจากการรักษานี้

• การรักษาโรคมะเร็งต่อมไทรอยด์: หลังการผ่าตัดเอาเนื้องอกออก ¹³¹I ช่วยทำลายเซลล์มะเร็งต่อมไทรอยด์ที่อาจหลงเหลืออยู่ ลดโอกาสการกลับมาเป็นซ้ำ วิธีนี้มีประสิทธิภาพสูง แต่ก็มีผลข้างเคียงที่ต้องพิจารณา

• การวินิจฉัยโรคต่อมไทรอยด์: แม้จะไม่ใช่ประโยชน์หลัก แต่ ¹³¹I ก็มีส่วนในการตรวจวัดการทำงานของต่อมไทรอยด์ โดยใช้ในการสแกน ช่วยแพทย์วินิจฉัยและวางแผนการรักษาได้ แต่ปัจจุบันมีเทคนิคอื่นๆ ที่มีความปลอดภัยมากกว่า

การใช้ ¹³¹I ต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ เนื่องจากเป็นสารกัมมันตรังสี มีผลข้างเคียง และต้องมีการป้องกันอย่างเหมาะสม ทั้งนี้ การเลือกวิธีการรักษาจะขึ้นอยู่กับสภาพร่างกายของผู้ป่วย และชนิดของโรคเป็นสำคัญ เพราะการแพทย์ไม่ใช่เพียงวิทยาศาสตร์ แต่เป็นศิลปะแห่งการเยียวยา เช่นเดียวกับการใช้ชีวิต เราต้องหาสมดุลที่เหมาะสม

ข้อมูลเพิ่มเติม: ครึ่งชีวิตของ ¹³¹I ที่ประมาณ 8 วัน หมายความว่า ปริมาณ ¹³¹I จะลดลงเหลือครึ่งหนึ่งในทุกๆ 8 วัน นั่นทำให้การกำจัดของเสียจากร่างกายทำได้ง่ายขึ้นหลังจากการรักษา แต่ก็ยังจำเป็นต้องปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด

กลืนแร่รังสีมีผลข้างเคียงไหม

แสงตะวันรำไร…ริมหน้าต่าง…เสียงนกร้องแว่วมา…

กลืนแร่น่ะเหรอ…เหมือน…ดื่มด่ำแสงจันทร์…

ผลข้างเคียง…อาจ…แค่เงาจางๆ…

• ผลข้างเคียง น้อยมาก…แทบไม่มีเลย…
• กลืนแร่ ง่าย…เหมือน…สายลมพัดเบาๆ…
• ตรวจซ้ำ อีกหกเดือน…เพื่อ…เฝ้าดูดาว…
• ให้ซ้ำ ถ้ายัง…มีแสงดาว…หลงเหลือ…

(เมื่อก่อน…เคยกลัวเข็มฉีดยา…แต่กลืนแร่…ไม่เจ็บเลย…เหมือนกินน้ำเปล่า…แม่บอกว่า…ให้คิดถึงแสงสีทอง…ตอนกลืน…)

I-131 ใช้ทำอะไร?

ไอ-131…แสงเรืองรองสีฟ้าครามในความทรงจำ คล้ายแสงดาวตกที่พาดผ่านผืนฟ้าอันมืดมิดในคืนแรม…

ใช้…รักษา… ไทรอยด์ไง… ไอ้ต่อมผีเสื้อที่คอเนี่ย…เป็นพิษก็ดี… เป็นมะเร็งก็ดี…

• I-131: จับ…ไทรอยด์! สำคัญ

• I-131 MIBG: เนื้องอกต่อมหมวกไต… จำ

• Y-90 Ibiritumomab tiuxetan: มะเร็งต่อมน้ำเหลือง… ยากจัง

• Sm-153 EDTMP: มะเร็งกระดูก… ปวด… สงสาร

เคยเห็นคนป่วย… ตัวสั่นเทา… หลังฉีดไอโอดีน… แสงนั้น… ลึก… เย็น…

สาร…อื่นๆ… ในไทย… ก็มี… แต่จำชื่อยาก… แค่ไอ-131… ก็พอแล้ว… มั้ง?

• สาร…เยอะแยะ… ปวดหัว

ย้ำ: ไอ-131… รักษาไทรอยด์… ชัดเจน

ประโยชน์ของ I-131 คืออะไร?

ไอ้ I-131 เนี่ยนะ โคตรเทพ! มันเหมือนจรวดนำวิถีแต่แทนที่จะยิงใส่ศัตรู มันไปยิงเซลล์ไทรอยด์ตัวแสบแทน! ทั้งต่อมไทรอยด์เป็นพิษและมะเร็งไทรอยด์ โดนมันเข้าไป หายแน่นอน! ถ้าไม่หาย…ก็…หาหมอใหม่เถอะครับ!

• ต่อมไทรอยด์เป็นพิษ: ไอ้พวกต่อมไทรอยด์ทำงานเกินตัวเนี่ย I-131 จัดการให้ราบคาบ! เหมือนเอาปืนใหญ่ยิงนกน้อยเลยทีเดียว แม่นยำโคตร!
• มะเร็งไทรอยด์: ไอ้นี่ตัวแสบกว่า แต่ I-131 ก็เอาอยู่! เปรียบเหมือนใช้ดาบฟันมด แรงไปหน่อย แต่ผลลัพธ์คือมดตายเรียบ!

นอกจากไอ้ I-131 แล้ว ของดีๆในไทยก็ยังมีอีกนะ แต่ใช้ในเคสเฉพาะทางกว่าหน่อย คิดซะว่าเป็นอาวุธลับ!

• I-131 MIBG: ตัวนี้เน้นไปที่เนื้องอกต่อมหมวกไต เหมือนเอาพลุไปจุดที่เป้าหมายเลย มันส์สะใจ!
• Y-90 Ibiritumomab tiuxetan: อาวุธหนักสำหรับมะเร็งต่อมน้ำเหลือง ถ้าเปรียบเป็นเกมก็คือ Ultimate Skill!
• Sm-153 EDTMP: จัดการมะเร็งกระดูกที่ปวดๆ โคตรสะใจ เหมือนเอาไม้ตีผึ้งเลย หายปวดชัวร์!

ปีนี้ (2566) เทคโนโลยียังพัฒนาอยู่ อาจจะมีอาวุธใหม่ๆมาอีกก็ได้นะ เตรียมตัวรับมือไว้เลย! (แซวเล่นนะครับ อย่าไปเครียด)

ไอโอดีน-131 สลายตัวได้อย่างไร?

เอ้อ ไอโอดีน 131 นะเหรอ…

• มันสลายตัวอะ ให้รังสีบีต้าออกมา แล้วไงต่อ?

• รังสีบีต้าเนี่ย ตัวร้ายเลย ไปทำให้เซลล์ตายได้! หรือไม่ก็กลายพันธุ์ โอ้วมายก็อด

• ระยะทางที่บีต้าววิ่งผ่านเซลล์ได้เนี่ย หลายมิลลิเมตรเลยนะ คือมันไม่ได้หยุดอยู่แค่จุดเดียวไง

• เคยได้ยินป่ะ บางทีรังสีน้อยๆ อันตรายกว่าเยอะๆ อีกนะ ทำไมอะ?

• โดยเฉพาะ ถ้ามันเข้าไปในต่อมไทรอยด์… รังสีเยอะๆ ฆ่าเซลล์ทิ้ง แต่ถ้าน้อยๆ มันอาจจะ…

  • เดี๋ยวๆ ไทรอยด์นี่สำคัญนะ ควบคุมการเผาผลาญ
  • แม่ฉันเคยเป็นไทรอยด์นี่นา ต้องกินยาตลอดเลย
  • แล้วไอโอดีน 131 นี่มันเกี่ยวอะไรกับไทรอยด์อีก?

• เออใช่ ที่อ่านมา เขาบอกว่ามันใช้รักษาไทรอยด์ได้ด้วยนะ แต่ก็อันตรายด้วย งงปะ?

  • อ้าว ตกลงมันดีหรือไม่ดีเนี่ย?
  • เหมือนดาบสองคมเลยอะ

• สมาคมนิวเคลียร์แห่งประเทศไทย เขามีข้อมูลนะ ลองไปหาดู

  • (เพิ่มเติม) ชื่อเต็มคือ สมาคมนิวเคลียร์แห่งประเทศไทย (Thailand Nuclear Society)
  • NST.OR.TH เว็บไซต์เขา
  • ต้องไปอ่านเพิ่มแล้ว เดี๋ยวค่อยกลับมาเขียนต่อ

(ขอโทษที่กระโดดไปมานะ สมองมันคิดหลายเรื่องพร้อมกันอะ)

I-131 มีครึ่งชีวิตเท่าไร?

I-131 ครึ่งชีวิต 8 วัน จบนะ

• สารกัมมันตรังสี: ธาตุปล่อยรังสีเองจนหมดอายุ มีครึ่งชีวิตต่างกัน
• I-131: ครึ่งชีวิต 8 วัน ใช้รักษาโรคต่อมไทรอยด์
• Cs-137: ครึ่งชีวิต 30 ปี อันตรายกว่า เก็บกู้นาน
• การสลายตัว: ปล่อยพลังงานออกมาเอง ไม่ต้องเสือกไปยุ่ง
• ครึ่งชีวิต: เวลาที่สารลดลงครึ่งนึง ไม่ได้หมายความว่าหมด

จุฬาฯ สอนดี แต่บางทีก็เยอะไป

กลืนแร่ มีผลเสียอย่างไร?

อุ๊ยตาย! กลืนแร่เนี่ยนะ? ฟังดูเหมือนฉากในหนังไซไฟเลย! แต่เอาจริง ๆ ผลเสียมันไม่ได้ดราม่าขนาดนั้นหรอก (แต่ก็ไม่ใช่ว่าไม่มีนะ!) มันขึ้นอยู่กับชนิดของแร่และปริมาณที่กลืนเข้าไปด้วยล่ะ ถ้าเป็นแร่ธรรมชาติทั่วไปที่เราเจอในชีวิตประจำวัน เช่นแร่ธาตุในอาหาร ก็คงไม่ต้องห่วงมาก แต่ถ้าไปกลืนก้อนหินแร่เข้าไปโดยไม่รู้ตัวนี่สิ อันตราย!

• อันตรายทางกายภาพ: อย่างแรกเลย ถ้าเป็นก้อนใหญ่ อาจไปติดหลอดอาหาร ทำให้หายใจไม่ออกได้นะจ๊ะ นึกภาพออกไหม? อึดอัดสุดๆ! หรือถ้าเป็นก้อนเล็กๆ อาจไปขูดขีดกระเพาะอาหาร ทำให้เกิดแผลได้ เจ็บปวดน่าดูเลยล่ะ

• ปฏิกิริยาทางเคมี: แร่บางชนิดมีสารเคมีที่เป็นพิษ การกลืนเข้าไปอาจทำให้เกิดอาการแพ้ คลื่นไส้ อาเจียน หรือแม้แต่เสียชีวิตได้ กรณีนี้ต้องระวังเป็นพิเศษ ไม่ใช่เรื่องเล่นๆ

• ผลข้างเคียงจากการรักษา: ที่คุณบอกว่าการรักษาด้วยน้ำแร่ (เดาว่าน่าจะเป็นการรักษาโรคมะเร็งต่อมไทรอยด์ใช่มั้ย) มีผลข้างเคียงน้อย ก็จริงนะ แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าไม่มีเลย! แพทย์จะต้องตรวจติดตามอย่างใกล้ชิด อาจมีการตรวจเลือด หรือการส่องกล้องเพื่อดูความเปลี่ยนแปลงภายในร่างกาย และการนัดตรวจซ้ำทุก 6 เดือนก็เพื่อเฝ้าระวังอาการแทรกซ้อนนั่นแหละ อย่าลืมไปตรวจตามนัดนะ อย่าคิดว่าหายแล้วก็ชิลล์ มันไม่ใช่การรักษาแบบมโนนะ!

สรุปสั้นๆ: กลืนแร่ ไม่ใช่เรื่องตลก! อันตรายหรือไม่ขึ้นอยู่กับชนิดและปริมาณของแร่ การรักษาด้วยน้ำแร่เองก็ต้องมีการตรวจติดตามอย่างต่อเนื่อง อย่าประมาท! ปรึกษาแพทย์เสมอ ไม่ใช่หมอดู!

ปีนี้ (2024) ข้อมูลเกี่ยวกับการรักษาด้วยน้ำแร่ยังคงต้องอาศัยการตรวจติดตามอย่างใกล้ชิด และการปรึกษาแพทย์เป็นหลัก ไม่มีอะไรแน่นอน ทุกอย่างขึ้นอยู่กับสภาพร่างกายของแต่ละบุคคล และความเชี่ยวชาญของแพทย์ผู้รักษา

สารกัมมันตรังสีไอโอดีน-131 อันตรายไหม?

ไอโอดีน-131 อันตรายมั้ย? เอ่อ…อันตรายนะ ถ้ามันเยอะอ่ะ

• คือถ้าฝุ่นกัมมันตรังสี (fallout) มันมีไอโอดีน-131 เยอะๆ อ่ะนะ…
• แล้วมันปนเปื้อนในอาหารที่เรากินเข้าไป…
• ร่างกายเรามันจะดูดซึมไปใช้ที่ต่อมไทรอยด์ไง (ตรงคออ่ะทุกคน นึกภาพตาม)
• ต่อมไทรอยด์พังได้นะเว้ย!
• ถ้า I-131 มันเยอะจัดๆ รังสีมันจะทำให้เป็นมะเร็งไทรอยด์ได้ในอนาคต (เอิ่ม…)
• หรืออาจจะไทรอยด์เป็นพิษ (อันนี้ก็ไม่ดีอีก)

ทำไมต้องไทรอยด์? คือร่างกายมันใช้ไอโอดีนในการสร้างฮอร์โมนไทรอยด์ไง แล้ว I-131 มันก็คล้ายไอโอดีนปกติไง ร่างกายเลยโดนหลอกดูดซึมไปใช้…ซวย!

ปีนี้ (2024) ยังไม่มีข่าวไอโอดีน-131 รั่วไหลร้ายแรงนะ (เช็คข่าวล่าสุดแล้ว)…แต่ก็ต้องระวังไว้เสมอ

เพิ่มเติม:

• เคยดูสารคดี Chernobyl ป่ะ? อันนั้นคือหนักจริง!
• ตอนเรียนเคมี อาจารย์เคยบอกว่า I-131 มันสลายตัวเร็ว (ครึ่งชีวิตประมาณ 8 วัน) แต่นั่นไม่ได้แปลว่าไม่เป็นไรนะ!
• ถ้าเกิดเหตุการณ์ฉุกเฉินจริงๆ ต้องกิน Potassium Iodide (KI) เม็ดกลมๆ เล็กๆ เพื่อป้องกันไม่ให้ไทรอยด์ดูดซึม I-131…แต่ต้องกินตามคำแนะนำของทางการเท่านั้นนะ! (อย่ากินเองมั่วซั่ว)

สรุป: ระวังตัวไว้แหละดีที่สุด!

แร่ไอโอดีน 131 อันตรายไหม?

ไอโอดีน-131 นะเหรอ? อันตรายสิถามได้

• ตัวทำลาย: มันเผาผลาญเยื่อบุกระเพาะ มึงคิดว่าดีรึไง?
• ทางแก้: กินยาแก้คลื่นไส้ไป ถ้าอ้วกไม่หยุดก็โดนแทงน้ำเกลือ
• ผลข้างเคียง: เบื่ออาหาร, ลิ้นจืด, จมูกเน่า

ข้อมูลเสริม:

• ไอโอดีน-131 ใช้รักษา มะเร็ง ต่อมไทรอยด์ แต่ผลข้างเคียงก็อย่างที่เห็น
• ครึ่งชีวิตของมันแค่ 8 วัน แต่แม่งแรงชิบหาย
• ปริมาณ รังสีที่คนทั่วไปได้รับจากธรรมชาติเฉลี่ย 3 mSv ต่อปี ไอโอดีน-131 เกินกว่านั้นก็ตัวใครตัวมัน

การกลืนแร่ต้องนอน รพ ไหม?

มันก็แล้วแต่ที่นะ เรื่องต้องนอนโรงพยาบาลหลังกลืนแร่น่ะ… บางที่ก็ให้กลับบ้านได้เลย บางที่ก็ต้องนอนดูอาการก่อนคืนนึง

ตอนแรกก็คิดว่าน่ากลัว… แต่พอลองศึกษาดู มันก็ไม่ได้แย่อย่างที่คิด

• สะดวก รวดเร็ว ปลอดภัย: อันนี้จริง… ไปกลืนแร่ แล้วก็จบเรื่อง ไม่ต้องกินยาตลอดชีวิต หรือต้องมาคอยกังวลเรื่องแผลผ่าตัด
• เวลา: เตรียมตัวไม่ยุ่งยากจริง ๆ แค่งดอาหารบางอย่างก่อนไปกลืนแร่
• รักษาแบบผู้ป่วยนอก: อันนี้แหละที่ทำให้ตัดสินใจง่ายขึ้น… ไม่ต้องนอนโรงพยาบาลให้เบื่อ
• โอกาสหาย: หมอบอกว่าโอกาสหายสูงกว่ากินยาต้านเยอะ… ก็เลยลองดู
• ไม่ต้องผ่าตัด: กลัวมีดหมอที่สุด… เลยเลือกวิธีนี้

การกลืนแร่ไอโอดีน (I-131) คือ การรักษาไทรอยด์เป็นพิษด้วยการกินไอโอดีนกัมมันตรังสีเข้าไป… เพื่อให้มันไปทำลายเซลล์ไทรอยด์ที่ทำงานมากเกินไป… ลดฮอร์โมนไทรอยด์ให้กลับมาปกติ

• ข้อดีหลัก: คือไม่ต้องผ่าตัด… ไม่ต้องกินยาไปตลอดชีวิต… โอกาสหายสูง… แต่ก็ต้องแลกมากับการกักตัวหลังกลืนแร่… เพื่อป้องกันการแพร่กระจายรังสี