ภูมิแพ้เฉียบพลันเกิดจากอะไร

ภูมิแพ้เฉียบพลัน: เมื่อระบบภูมิคุ้มกันตอบโต้เกินเลย

ภูมิแพ้เฉียบพลัน หรือที่รู้จักกันในชื่อ แอนาฟิแล็กซิส (Anaphylaxis) คือปฏิกิริยาภูมิแพ้รุนแรงและเป็นอันตรายถึงชีวิตที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว แตกต่างจากอาการแพ้ทั่วไปที่อาจมีอาการคันเล็กน้อยหรือมีผื่นขึ้น แอนาฟิแล็กซิสจะส่งผลกระทบต่อระบบต่างๆ ของร่างกายพร้อมกัน ทำให้เกิดอาการร้ายแรงที่อาจนำไปสู่ภาวะช็อกและเสียชีวิตได้ภายในเวลาอันสั้น หากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที

สาเหตุของภูมิแพ้เฉียบพลันนั้นหลากหลายและไม่จำกัดอยู่เพียงแค่สารก่อภูมิแพ้ที่คุ้นเคย แม้ว่าอาหาร ยา และสารสัมผัสต่างๆ เช่น น้ำหอม หรือเครื่องสำอาง จะเป็นสาเหตุหลักที่พบได้บ่อย แต่ก็มีสาเหตุอื่นๆ ที่อาจก่อให้เกิดปฏิกิริยานี้ได้ ความรุนแรงของปฏิกิริยาไม่ได้ขึ้นอยู่กับปริมาณของสารก่อภูมิแพ้ที่สัมผัสเสมอไป แม้เพียงปริมาณน้อยนิดก็อาจทำให้เกิดแอนาฟิแล็กซิสได้ในบุคคลที่ไวต่อสารนั้นๆ

ปัจจัยเสี่ยงและสาเหตุที่น่าสนใจ:

• อาหาร: ถั่วลิสง ถั่วต่างๆ ไข่ นมวัว สัตว์ทะเล เป็นต้น การปนเปื้อนของอาหารก็อาจเป็นสาเหตุได้เช่นกัน โดยเฉพาะในผู้ที่แพ้รุนแรง เพียงเศษเล็กเศษน้อยก็เพียงพอที่จะกระตุ้นอาการได้

• ยา: ยาปฏิชีวนะ เพนิซิลลิน ยาชาเฉพาะที่ และยาอื่นๆ อีกมากมาย ปฏิกิริยาต่อยาเหล่านี้อาจเกิดขึ้นได้ทั้งในครั้งแรกที่ใช้และการใช้ซ้ำในครั้งต่อๆ ไป

• แมลงกัดต่อย: ต่อ แตน ผึ้ง พิษจากแมลงเหล่านี้สามารถกระตุ้นให้เกิดแอนาฟิแล็กซิสได้ โดยเฉพาะในผู้ที่เคยมีประวัติแพ้แมลงกัดต่อยมาก่อน

• การออกกำลังกาย: ในบางราย การออกกำลังกายหลังจากรับประทานอาหารบางชนิดอาจกระตุ้นให้เกิดแอนาฟิแล็กซิสได้ โดยเฉพาะในผู้ที่มีภาวะแพ้อาหารอยู่แล้ว

• สารละลาย: สารละลายบางชนิด เช่น สารเคมีในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาด หรือสารเคมีในอุตสาหกรรม หากสัมผัสหรือสูดดมเข้าไปอาจทำให้เกิดปฏิกิริยาได้

• ละอองเกสรดอกไม้: แม้จะไม่บ่อยนัก แต่ก็อาจก่อให้เกิดแอนาฟิแล็กซิสได้ในผู้ที่แพ้รุนแรง

สิ่งสำคัญ: การระบุสาเหตุที่แน่ชัดของแอนาฟิแล็กซิสจำเป็นต้องอาศัยการประเมินจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ การบันทึกประวัติอาการอย่างละเอียด การตรวจร่างกาย และการทดสอบทางห้องปฏิบัติการต่างๆ จะช่วยในการวินิจฉัยและวางแผนการรักษาที่เหมาะสม

การป้องกันที่ดีที่สุด คือ การระมัดระวังและหลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้ที่ตนเองแพ้ หากมีประวัติแพ้รุนแรงควรพกยาฉีดอะดรีนาลีน (EpiPen) ติดตัวไว้เสมอ และปรึกษาแพทย์เพื่อวางแผนการจัดการภาวะฉุกเฉินอย่างเหมาะสม อย่ามองข้ามอาการแพ้เล็กน้อย เพราะอาจพัฒนาไปสู่ภาวะภูมิแพ้เฉียบพลันได้อย่างรวดเร็วและอันตรายถึงชีวิต