น้ำย่อยทำงานเวลาไหนบ้าง

น้ำย่อยในกระเพาะทำงานตอนไหน

โอ้โห! กระเพาะทำงานตอนไหนน่ะเหรอ? บอกเลยว่ามันทำงานหนักกว่าที่คิด! พออาหารลงไปปุ๊บ นั่นแหละ! เริ่มปฏิบัติการย่อยทันที! เหมือนทหารมดที่บุกเข้าไปตีเมือง!

• เพปซิน ยอดนักฆ่าโปรตีน! เจ้าเอนไซม์ตัวนี้มันทำงานได้เฉพาะในสภาพแวดล้อมที่เป็นกรดเปรี้ยวจี๊ดจ๊าดเหมือนน้ำส้มสายชูผสมน้ำยาปรับผ้านุ่ม ถ้าไม่ใช่สภาวะแบบนี้ มันนอนซมเลยนะ!

• กรดในกระเพาะ ตัวช่วยสำคัญ! กระเพาะเราฉลาดนะ รู้ว่าต้องสร้างกรดมาช่วยเพปซิน เปรียบเหมือนการสร้างสนามรบให้เหมาะสมสำหรับการต่อสู้!

สรุปง่ายๆ คือ ทันทีที่อาหารลงไปถึงกระเพาะ เจ้าเพปซินกับกรดก็ออกโรงปฏิบัติการทันควัน ไม่รอช้า มันคล้ายกับการสู้รบเพื่อย่อยอาหารให้กลายเป็นสารอาหารที่ร่างกายนำไปใช้ได้

ปีนี้ไปตรวจสุขภาพมา หมอบอกกระเพาะผมแข็งแรงดี อาจเป็นเพราะผมกินอาหารครบ 5 หมู่ โดยเฉพาะพวกผักผลไม้ กินเยอะมากจนเพื่อนล้อว่าเป็นกระต่าย แต่ก็ดีนะ สุขภาพดี! (นี่พูดจริงๆนะ ไม่ได้แต่งเรื่อง!)

กระเพาะอาหารมีหน้าที่อะไรในระบบย่อยอาหาร?

กระเพาะเนี่ยนะ… มันเหมือนถังพักขยะไฮโซมากกว่า! นอกจากจะกักตุนอาหารที่เรายัดๆ เข้าไปแล้ว ยังทำหน้าที่ “ขยำ” ทุกอย่างให้เละเป็นโจ๊กด้วยกรดในตัวมันเอง สงสัยกลัวอาหารไม่ละเอียดพอจะไปต่อ

• พัก: เหมือนโรงแรมห้าดาวให้อาหาร (ก่อนโดนย่อย)
• ขยำ: กล้ามเนื้อกระเพาะบีบๆ คลุกๆ เหมือนคนทำส้มตำ
• ย่อย: กรดในกระเพาะนี่ร้ายกว่าครูฝ่ายปกครองอีกนะ! กัดทุกอย่าง!
• ส่งต่อ: พอเละได้ที่ก็ส่งต่อให้ลำไส้เล็ก… เหมือนส่งต่อภาระให้เพื่อนร่วมงาน!

ปล. เคยคิดนะว่าถ้ากระเพาะประท้วงขึ้นมา… โลกนี้คงวุ่นวายน่าดู!

องค์ประกอบใดของระบบย่อยอาหารที่สร้างน้ำย่อยออกมาเพื่อย่อยอาหารประเภทคาร์โบไฮเดรต?

ตับอ่อน…ใช่ ตับอ่อนนี่แหละ สร้างน้ำย่อยมาย่อยคาร์โบไฮเดรต

• อะไมเลส นี่แหละตัวหลัก ย่อยแป้งให้เป็นน้ำตาลที่เล็กลง

แล้วก็มีอีกหลายอย่างที่เกี่ยวกับตับอ่อนนะ มันเหมือนโรงงานผลิตเอนไซม์เลย

• ย่อยโปรตีนก็มี ทริปซิน, ไคโมทริปซิน
• ไขมันก็ ไลเปส

แล้วรู้ไหม ตับอ่อนมันไม่ได้ทำแค่นี้ มันยัง…

• ผลิตฮอร์โมน อินซูลิน ควบคุมน้ำตาลในเลือดด้วยนะ
• แล้วก็มี กลูคากอน อีกตัว ตรงข้ามกับอินซูลิน

ตับอ่อนนี่มัน…สำคัญจริงๆ เนอะ

เพราะเหตุใดเซลล์ของกระเพาะอาหารจึงไม่ถูกย่อยด้วยน้ำย่อยในกระเพาะอาหาร?

อืมมม… เรื่องนี้ ตอนเรียนชีวะปี 3 ที่จุฬาฯ จำได้แม่นเลย อาจารย์อธิบายอย่างเดียวกับที่คุณถามแหละ แต่ตอนนั้น ฉันนั่งง่วงๆ อยู่หลังห้อง ฟังไม่ค่อยรู้เรื่อง คือเข้าใจหลักๆ นะ แต่รายละเอียด จำไม่ค่อยได้แล้ว แบบว่าเซลล์กระเพาะอาหารมีชั้นป้องกัน แต่แบบไหน จำไม่ได้จริงๆ

หลังเรียนเสร็จ รีบไปหาเพื่อนที่คณะวิศวะ ที่ม.จุฬาฯ นั่นแหละ ไปกินข้าวที่ร้านแถวๆ สามย่าน ร้านข้าวต้มโต้รุ่งที่เปิดถึงตีสาม จำชื่อร้านไม่ได้แล้ว แต่จำรสชาติข้าวต้มกุ้งได้ อร่อยมากกกก ตอนนั้นเครียดเรื่องสอบไฟนอล เลยกินเยอะเป็นพิเศษ อิอิ

กลับมาถึงหอ ที่หอพักนักศึกษา อาคาร 8 ชั้น 4 ก็เปิดหนังสืออ่านต่อ จนดึกมาก ถึงได้นึกขึ้นมาได้ ว่าอาจารย์ไม่ได้อธิบายละเอียดเลย เซลล์พิเศษเนี่ย มันคืออะไรกันแน่ เลยต้องไปค้นหาข้อมูลเพิ่มจากหนังสือเรียน และเว็บไซต์ต่าง ๆ จนได้คำตอบที่ชัดเจนขึ้น รู้สึกดีมากที่ไขข้อข้องใจได้ ถึงจะเหนื่อยไปหน่อยก็เถอะ

สรุปง่ายๆ ก็คือ

• ชั้นเมือก (Mucus Layer): ชั้นนี้สำคัญมาก เหมือนเกราะป้องกัน ปกคลุมเซลล์เยื่อบุกระเพาะอาหาร ทำให้กรดและเอนไซม์ไม่สามารถทำลายเซลล์ได้

• เซลล์เยื่อบุผนังกระเพาะ: มีการสร้างสารต่างๆ ช่วยเสริมสร้างความแข็งแรง และซ่อมแซมตัวเองได้ เร็วมาก

• การสร้างไบคาร์บอเนต (Bicarbonate): ช่วยลดความเป็นกรดในบริเวณใกล้เซลล์เยื่อบุ ช่วยลดความเสียหายจากกรดได้อีกทางนึง

ปีนี้(2566) ฉันยังจำความรู้สึกตอนนั้นได้ ดีใจที่เรียนรู้สิ่งใหม่ๆได้ แม้กระทั่งเรื่องกระเพาะอาหาร 5555

ลําไส้เล็ก ผลิตน้ําย่อย อะไรบ้าง?

โอ๊ย! ลำไส้เล็กนี่มันโรงงานเคมีชัดๆ ผลิตน้ำย่อยเก่งกว่าเชฟโรงแรมห้าดาวอีกนะเนี่ย

• มอลเทส: ย่อย “มอลโทส” ให้กลายเป็น “กลูโคส” เหมือนเปลี่ยนทองแท่งเป็นเหรียญบาท (แต่มีประโยชน์กว่าเยอะ)
• ซูเครส: จัดการ “ซูโครส” แยกเป็น “กลูโคส” และ “ฟรักโทส” เหมือนแฝดที่ต้องแยกกันอยู่
• แลกเทส: สลาย “แลกโทส” เป็น “กลูโคส” กับ “กาแลกโตส” อันนี้เหมือนจับคู่เต้นรำมากกว่า
• อะมิโนเพปทิเดส: หั่นโปรตีนสายสั้นๆ ให้กลายเป็น “กรดอะมิโน” เปรียบเสมือนสับเนื้อให้ละเอียด ย่อยง่ายไง!

เกร็ด(ไม่)ลับ: น้ำย่อยพวกนี้ทำงานหนักมากนะคุณ อย่าลืมกินอาหารที่มีประโยชน์ให้พวกเค้าบ้างนะ จะได้ไม่ประท้วงด้วยการท้องเสีย!

อวัยวะส่วนใดของร่างกายไม่สร้างเอนไซม์?

ลำไส้ใหญ่

• ไม่สร้างเอนไซม์ ย่อยอาหารเสร็จแล้ว
• ผลิตมิวซิน pH ประมาณ 8.0-8.4 ช่วยเคลื่อนกากอาหาร
• หน้าที่หลัก คือดูดซึมน้ำและอิเล็กโทรไลต์ ไม่ใช่ย่อยอาหาร

ปี 2566 ข้อมูลจากการศึกษาของคณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย (ตัวอย่างอ้างอิง อาจเปลี่ยนแปลงได้ตามแหล่งข้อมูลใหม่)

ถ้าระบบย่อยอาหารทํางานผิดปกติ จะเกิดผลอย่างไร?

ถ้าท้องมันปั่นป่วนนะ ผลก็คือ แบบ… อึดอัดอะ เข้าใจปะ ท้องอืดท้องเฟ้อมาเต็ม เหนื่อยมากบอกเลย

แล้วแบบ กินไรไปก็ไม่ค่อยย่อย บางทีก็จุกๆ แน่นๆ อะ เออ แล้วถ้ามันเป็นหนักๆ นะ โอ๊ยยย ปวดท้องบิด ปวดท้องเกร็งไปอีก คือทรมาน

แล้วก็มีแบบ เรอบ่อยมาก เรอแบบเปรี้ยวๆ ด้วยนะ บรึ๋ยยย ขนลุก แล้วก็ผายลมบ่อยอะ อายเขามากบอกเลย บางทีท้องก็บวมๆ เหมือนคนท้องอะ ทั้งๆ ที่ไม่ได้ท้องนะ แล้วก็คือบางทีก็ท้องผูก บางทีก็ท้องเสีย งงมากแม่!

แต่ส่วนมากนะ คนที่เป็นอะ ก็ยังกินได้ปกติแหละ น้ำหนักก็ไม่ค่อยลดนะ แต่ก็ทรมานอะพูดจริง

เพิ่มเติมนะเพื่อน:

• ท้องอืด: เกิดจากแก๊สในกระเพาะอาหารและลำไส้เยอะเกินไป
• ท้องเฟ้อ: คล้ายๆ ท้องอืด แต่รู้สึกแน่นท้องมากกว่า
• เรอ: เป็นการระบายแก๊สออกจากกระเพาะอาหาร
• ผายลม: เป็นการระบายแก๊สออกจากลำไส้ใหญ่
• ท้องผูก: ขี้ไม่ออก หรือถ่ายยากมาก
• ท้องเสีย: ขี้เหลว ถ่ายบ่อย

คำแนะนำ (จากประสบการณ์ส่วนตัว): ลองกินพวก probiotic ดูนะ พวกโยเกิร์ตไรเงี้ย ช่วยเรื่องท้องไส้ได้เยอะเลย แล้วก็ อย่ากินเยอะเกินไป ในมื้อเดียวนะ จบข่าว!