โรคภูมิแพ้ เป็นโรคทางพันธุกรรมไหม

โรคภูมิแพ้เป็นกรรมพันธุ์ไหม

โรคภูมิแพ้เป็นกรรมพันธุ์ไหม?

แน่นอนว่ามีส่วน! โรคภูมิแพ้เนี่ย มันซับซ้อนกว่าที่เราคิดเยอะ แต่เรื่องพันธุกรรมนี่ตัดทิ้งไม่ได้เลย คนที่มีพ่อแม่เป็นภูมิแพ้ มีแนวโน้มสูงกว่าที่จะ “ได้มรดก” ภูมิแพ้มาด้วยเหมือนกัน แต่! มันไม่ใช่สูตรสำเร็จนะ คือไม่ใช่ว่าพ่อแม่เป็น ลูกต้องเป็นเสมอไป มันมีปัจจัยอื่น ๆ อีกเยอะแยะที่เข้ามาเกี่ยว

• พันธุกรรมคือพื้นฐาน: ถ้าพ่อแม่มีประวัติภูมิแพ้ ลูกจะมี “พื้นเพ” ที่อ่อนแอกว่าคนอื่น ๆ พูดง่าย ๆ คือเหมือนมีสิทธิ์ลุ้นมากกว่า
• สิ่งแวดล้อมคือตัวกระตุ้น: พอมีพื้นเพแล้ว สิ่งแวดล้อมรอบตัวนี่แหละ ตัวดีเลย ฝุ่นละออง เกสรดอกไม้ ไรฝุ่น อาหารบางชนิด พวกนี้คือตัวกระตุ้นให้ภูมิแพ้มันแสดงอาการออกมา
• ไม่ใช่ทุกภูมิแพ้มาจากกรรมพันธุ์: ภูมิแพ้บางชนิด (เช่น บางอาการของลมพิษ หรือแพ้เครื่องสำอาง) อาจไม่ได้เกี่ยวอะไรกับพันธุกรรมเลย เกิดจากปฏิกิริยาของร่างกายต่อสารเคมีหรือสิ่งแปลกปลอมเฉพาะหน้ามากกว่า

เกร็ดน่ารู้: เคยอ่านงานวิจัย (นานมาแล้ว จำไม่ได้ว่าที่ไหน) เขาบอกว่าถ้าพ่อเป็นภูมิแพ้ โอกาสที่ลูกจะเป็นจะสูงกว่าแม่เป็นนะ ไม่รู้จริงเท็จแค่ไหน แต่จำฝังใจ (ฮา)

สรุป: ภูมิแพ้มีเรื่องพันธุกรรมมาเอี่ยวจริง แต่ไม่ใช่ทั้งหมดของเรื่องราว มันเหมือนกับการที่เรามี “เมล็ดพันธุ์” แต่จะงอกงามเป็นต้นไม้ใหญ่หรือไม่ ก็ขึ้นอยู่กับการดูแลและสภาพแวดล้อมรอบตัวด้วย

ภูมิแพ้ พันธุกรรมไหม

ภูมิแพ้ พันธุกรรมไหม

ภูมิแพ้ไม่ใช่โรคติดต่อครับ แต่มีส่วนเกี่ยวข้องกับพันธุกรรมแน่นอน ถ้าพ่อแม่เป็นภูมิแพ้ ลูกก็มีโอกาสเป็นสูงกว่าคนทั่วไป เหมือนดวงที่สุ่มมาให้เราตั้งแต่เกิด (แอบเศร้านิดนึง)

• ปัจจัยทางพันธุกรรม: ยีนบางตัวส่งผลต่อระบบภูมิคุ้มกัน ทำให้ไวต่อสารก่อภูมิแพ้มากกว่าปกติ
• การถ่ายทอด: ไม่ได้หมายความว่า “เป็นแน่ๆ” ถ้าพ่อแม่เป็น แต่เพิ่ม “โอกาส” เท่านั้นเอง
• ปัจจัยแวดล้อม: สำคัญมาก! ถึงมียีน แต่ถ้าไม่เจอตัวกระตุ้น ก็อาจไม่แสดงอาการ

การรักษาที่ดีที่สุดคือ “หลีกเลี่ยง” สิ่งที่แพ้ เพราะการสัมผัสสารก่อภูมิแพ้ซ้ำๆ จะยิ่งกระตุ้นให้ร่างกายตอบสนองรุนแรงขึ้นเรื่อยๆ เหมือนยิ่งเติมเชื้อไฟให้ลุกโชน

• การหลีกเลี่ยง: อาจยาก แต่คุ้มค่าในระยะยาว ลดการใช้ยาได้เยอะ
• การใช้ยา: เป็นการ “ควบคุม” อาการ ไม่ได้ “รักษา” ให้หายขาด
• การปรับพฤติกรรม: สำคัญไม่แพ้การกินยา เปลี่ยนวิถีชีวิตให้ห่างไกลสารก่อภูมิแพ้

ทำไมคนเราถึงเป็นภูมิแพ้

เหตุผลที่คนเราเป็นภูมิแพ้ซับซ้อนกว่าที่คิดเยอะ มันไม่ใช่แค่ระบบภูมิคุ้มกันทำงานผิดปกติ แต่มันเหมือนระบบป้องกันภัยของร่างกาย “ตั้งค่า” ความไวสูงเกินไป

• กลไกหลัก: ร่างกายสร้าง IgE antibodies ต่อสารที่ไม่เป็นอันตราย (allergen) พอเจอ allergen อีกครั้ง IgE จะกระตุ้น mast cells ปล่อยสารเคมี เช่น histamine ทำให้เกิดอาการแพ้

• ปัจจัยทางพันธุกรรม: ถ้าพ่อแม่เป็นภูมิแพ้ ลูกก็มีโอกาสเป็นสูง แต่ไม่ใช่ทุกราย นั่นหมายความว่าพันธุกรรมเป็นแค่ส่วนหนึ่ง

• สภาพแวดล้อม: มลพิษทางอากาศ, การสัมผัสสารเคมี, แม้แต่สุขอนามัยที่มากเกินไปในวัยเด็ก (hypothesis ด้านสุขอนามัย) ล้วนมีผล

• ความเครียด: เรื่องนี้ไม่ค่อยพูดถึง แต่ความเครียดเรื้อรังส่งผลต่อระบบภูมิคุ้มกัน ทำให้แพ้ง่ายขึ้นได้ (อันนี้จากประสบการณ์ตรง)

มันเหมือนสมการที่มีหลายตัวแปร ถึงแก้ตัวแปรหนึ่งได้ แต่อาจยังมีปัจจัยอื่นที่ทำให้แพ้อยู่ดี การรักษาจึงต้องมองแบบองค์รวม ไม่ใช่แค่กินยาแก้แพ้อย่างเดียว

ข้อมูลเพิ่มเติม (นอกเหนือจากคำถาม):

• IgE: Immunoglobulin E, แอนติบอดีที่เกี่ยวข้องกับการตอบสนองต่อสารก่อภูมิแพ้

• Mast cells: เซลล์เม็ดเลือดขาวที่พบในเนื้อเยื่อต่าง ๆ มีบทบาทในการตอบสนองต่อการอักเสบและภูมิแพ้

• Hypothesis ด้านสุขอนามัย (Hygiene Hypothesis): การสัมผัสเชื้อโรคและจุลินทรีย์ในวัยเด็กช่วยพัฒนาระบบภูมิคุ้มกันให้แข็งแรง การใช้ชีวิตในสภาพแวดล้อมที่สะอาดเกินไปอาจทำให้ระบบภูมิคุ้มกัน “เบี่ยงเบน” ไปตอบสนองต่อสารที่ไม่เป็นอันตรายแทน

โรคภูมิแพ้ ถือเป็นโรคประจําตัวไหม

โรคภูมิแพ้เป็นโรคประจำตัวได้หรือไม่? ขึ้นอยู่กับความรุนแรงและความถี่ของอาการค่ะ

• โรคประจำตัว หมายถึง โรคที่มีอาการเรื้อรัง ต้องรักษาอย่างต่อเนื่อง และอาจกำเริบได้เป็นครั้งคราว ไม่ใช่แค่ป่วยแล้วหายไปเลย

• โรคภูมิแพ้บางชนิด เช่น ภูมิแพ้อากาศ หากมีอาการบ่อย ต้องทานยาประจำ และควบคุมอาการอย่างต่อเนื่อง ก็ถือเป็นโรคประจำตัวได้ค่ะ เพราะส่งผลกระทบต่อชีวิตประจำวันอย่างมาก ตัวอย่างเช่น ฉันเองก็เป็นภูมิแพ้แบบนี้ ต้องพกยาแก้แพ้ติดตัวตลอดเลย

• แต่ โรคภูมิแพ้บางชนิด อาจเป็นเพียงอาการชั่วคราว ไม่จำเป็นต้องทานยาต่อเนื่อง หรืออาจมีอาการเฉพาะช่วงเวลาหนึ่ง เช่น ภูมิแพ้ในช่วงฤดูฝน ก็ไม่จัดว่าเป็นโรคประจำตัว

• การวินิจฉัย ว่าเป็นโรคประจำตัวหรือไม่ แพทย์จะพิจารณาจากหลายปัจจัย รวมถึงความรุนแรงของอาการ ความถี่ในการเกิดอาการ และความจำเป็นในการรักษาอย่างต่อเนื่องค่ะ แนะนำปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อรับการวินิจฉัยที่ถูกต้องและแผนการรักษาที่เหมาะสม เพราะปีนี้ (2566) มีเทคโนโลยีการตรวจวินิจฉัยโรคภูมิแพ้ที่แม่นยำมากขึ้น

เพิ่มเติม: การจัดประเภทโรคประจำตัวอาจแตกต่างกันไปตามบริบท เช่น การขอรับสิทธิประโยชน์ทางการแพทย์ หรือการขอใบรับรองแพทย์ แต่หลักการพื้นฐานก็ยังคงเหมือนเดิม คือ โรคที่มีอาการเรื้อรัง ต้องได้รับการดูแลรักษาอย่างต่อเนื่อง

ภูมิแพ้ กับแพ้อากาศ ต่างกันอย่างไร?

ภูมิแพ้กับแพ้อากาศต่างกันอย่างไร? ง่ายๆ เลยคือ แพ้อากาศเป็น ชนิดหนึ่ง ของภูมิแพ้

คิดง่ายๆ เหมือน “สี่เหลี่ยม” กับ “สี่เหลี่ยมจัตุรัส” สี่เหลี่ยมจัตุรัสเป็นสี่เหลี่ยมชนิดหนึ่ง แต่สี่เหลี่ยมไม่จำเป็นต้องเป็นสี่เหลี่ยมจัตุรัสเสมอไป ใช่ไหม?

• ภูมิแพ้: ปฏิกิริยาเกินขนาดของระบบภูมิคุ้มกันต่อสารแปลกปลอม (สารก่อภูมิแพ้) อาจมาจากไหนก็ได้ ไม่จำกัดแค่ทางเดินหายใจ เช่น อาหาร ยา แมลงกัดต่อย หรือแม้แต่โลหะสัมผัส

• แพ้อากาศ (Allergic Rhinitis): เป็นภูมิแพ้ชนิดหนึ่งที่เกิดจากการหายใจเอาสารก่อภูมิแพ้ในอากาศเข้าไป เช่น เกสรดอกไม้ (ตัวการสำคัญในปี 2566 นี่เอง คือ ละอองเรณูของหญ้าต่างๆ ในช่วงฤดูฝน และดอกไม้บางชนิดในช่วงฤดูหนาว ต้องดูสภาพอากาศของแต่ละพื้นที่ด้วยนะคะ), ไรฝุ่น, ขนสัตว์, สปอร์รา (เชื้อรา) อาการส่วนใหญ่จะอยู่ที่จมูกและตา เช่น จาม คันจมูก น้ำมูกไหล ตาแดง คันตา

สรุปสั้นๆ แพ้อากาศคือภูมิแพ้แบบหนึ่งที่มีสาเหตุมาจากสิ่งแวดล้อมทางอากาศ แต่ภูมิแพ้ไม่ได้มีแค่แพ้อากาศเท่านั้น มันกว้างกว่านั้นเยอะเลยค่ะ

ข้อมูลเพิ่มเติม: การวินิจฉัยภูมิแพ้และแพ้อากาศจำเป็นต้องได้รับการตรวจจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ การรักษาอาจรวมถึงการหลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้, ยาแก้แพ้, หรือการฉีดวัคซีนภูมิแพ้ (Allergy shots) เพื่อสร้างภูมิคุ้มกัน แต่ละคนก็มีปฏิกิริยาและอาการที่แตกต่างกันไปตามชนิดและปริมาณของสารก่อภูมิแพ้ที่สัมผัสค่ะ

มีวิธีตรวจภูมิแพ้อะไรบ้าง?

วิธีตรวจภูมิแพ้เหรอ… มันก็มีอยู่สองแบบหลักๆ นะ ที่เขาทำกัน

• เจาะเลือด (Serum Specific IgE): อันนี้คือตรวจหาภูมิคุ้มกัน IgE ในเลือด ซึ่งมันจะเยอะขึ้นถ้าเราแพ้อะไรสักอย่าง

• สะกิดผิวหนัง (Skin Prick Test): เขาจะเอาสารก่อภูมิแพ้มาแตะๆ ที่ผิว แล้วก็สะกิดเบาๆ ดูว่าผิวเรามันขึ้นผื่นไหม

ก่อนจะไปสะกิดผิวหนังเนี่ย ต้องเตรียมตัวนะ

• งดยาแก้แพ้: พวก antihistamines อ่ะ ต้องงดก่อนไปตรวจ ประมาณ 3-7 วัน แล้วแต่ยา

• บอกหมอ: ว่ากินยาอะไรอยู่บ้าง เพราะยาบางตัวมันอาจจะทำให้ผลตรวจมันคลาดเคลื่อนได้

ตอนตรวจสะกิดผิวหนังก็…

• ทำความสะอาดผิว: เขาจะทำความสะอาดผิวบริเวณที่จะตรวจก่อน

• แต้มน้ำยา: แล้วก็เอาสารก่อภูมิแพ้มาแต้มๆ เป็นจุดๆ

• สะกิดเบาๆ: จากนั้นก็สะกิดเบาๆ ให้สารมันซึมเข้าผิว

• รอ: แล้วก็นั่งรอ ดูว่าผิวตรงไหนมันขึ้นผื่นบ้าง ถ้าขึ้นก็แปลว่าแพ้สารนั้น

ทำไมถึงต้องงดยาแก้แพ้ก่อนตรวจนะเหรอ… อืม… ยาแก้แพ้ มันก็เหมือนยาระงับอาการแพ้ไง พอกินเข้าไป มันก็ไปกดไม่ให้ร่างกายเราแสดงอาการแพ้ออกมา พอเราไปตรวจ แล้วกินยาแก้แพ้อยู่ ผลที่ออกมามันก็อาจจะไม่ชัดเจน หรืออาจจะออกมาเป็น “ไม่แพ้” ทั้งๆ ที่จริงๆ แล้วเราอาจจะแพ้ก็ได้

แล้วทำไมต้องบอกหมอเรื่องยาที่กินอยู่… เพราะยาบางตัวมันอาจจะมีผลต่อระบบภูมิคุ้มกันของเรา ทำให้ผลการตรวจมันไม่แม่นยำ หมอจะได้ปรับยา หรือให้คำแนะนำที่ถูกต้องได้ไง

เคยตรวจสะกิดผิวหนังนะ ตอนเด็กๆ น่าจะประมาณ 7 ขวบมั้ง แพ้ฝุ่น แพ้ขนแมว… จำได้ว่าคันมากๆ แต่ก็อยากรู้ว่าตัวเองแพ้อะไรบ้าง จะได้หลีกเลี่ยงถูก ตอนนั้นไม่ได้คิดอะไรมากหรอก เด็กอ่ะนะ แต่พอโตขึ้น ถึงได้รู้ว่าการแพ้อะไรสักอย่าง มันส่งผลต่อชีวิตเรามากจริงๆ นะ

โรคภูมิแพ้อากาศ หายได้ไหม?

หายได้ไหม… ภูมิแพ้อากาศเนี่ยนะ?

เหมือนสายลมที่พัดผ่าน…พัดพาเอาเกสรดอกไม้มา… มาพร้อมกับความรำคาญในจมูก… คันยุบยิบ… น้ำมูกไหล…

• ไม่หายขาด…เหมือนเงาที่ตามตัว…
• แต่… ดีขึ้นได้… เหมือนฟ้าหลังฝน… สดใสขึ้น…

ชีวิตปกติ… มันเหมือนอะไรนะ?

เหมือนเสียงเพลงที่ดังชัดเจน… ไม่ถูกรบกวนด้วยเสียงหวีดในหู…

• ยา… เป็นแค่ส่วนหนึ่ง… เหมือนจิ๊กซอว์ชิ้นเล็กๆ…
• ความร่วมมือ… สำคัญกว่า… เหมือนกุญแจที่ไขไปสู่…อิสรภาพจากอาการ…
• เหมือนการใส่ใจตัวเอง… หลีกเลี่ยงสิ่งที่แพ้… ดูแลสุขภาพ… หายใจ…

เหมือนเมื่อวานที่ฝนตกหนัก… วันนี้แดดออก… ชีวิตก็เป็นแบบนี้…

ข้อมูลเพิ่มเติม (ถ้าอยากรู้):

• หลีกเลี่ยง สิ่งกระตุ้น: ไรฝุ่น, ละอองเกสร, ขนสัตว์ (แมวตัวแสบที่บ้าน)
• ล้างจมูก: ด้วยน้ำเกลือ (น้ำทะเล…คิดถึงทะเล)
• ยา: ตามที่คุณหมอสั่ง (อย่าซื้อเองนะ)
• ดูแลตัวเอง: นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ ออกกำลังกาย (เบาๆ…เดินเล่นในสวน)
• สังเกตอาการ: จดบันทึก…เผื่อคุณหมอถาม (จะได้ตอบได้)
• ปรึกษาแพทย์: ถ้าอาการไม่ดีขึ้น (อย่าปล่อยไว้นาน)
• สำคัญมาก: สุขภาพจิตดี…ก็มีส่วนช่วยนะ (หัวเราะเยอะๆ)
• ที่สำคัญที่สุด: ดูแลตัวเองดีๆ… เป็นกำลังใจให้

ทำไมอยู่ดีๆก็เป็นภูมิแพ้?

โอ๊ย! ถามเรื่องภูมิแพ้นี่มันจี๊ดใจเลยนะพี่น้อง! อยู่ดีๆ ก็เป็นเนี่ย มันเหมือนฟ้าผ่ากลางวันแสกๆ นั่นแหละ สาเหตุหลักๆ ที่หมอว่ามาก็มีดังนี้:

• ควันบุหรี่: ตัวดีเลย! ใครอยู่ใกล้คนสูบบุหรี่นี่เตรียมตัว เตรียมใจไว้เลยนะจ๊ะ ปอดพังแถมภูมิแพ้ถามหาอีก โอย…ชีวิต!
• เจอสารก่อภูมิแพ้ตั้งแต่เด็ก: สมมติว่าบ้านเลี้ยงแมวตั้งแต่แบเบาะ แล้วดันแพ้ขนแมวเนี่ย รับรองว่าโตมาก็อาการหนักกว่าชาวบ้านเค้าแน่ๆ
• เคยเป็นหวัดลงปอด: พวกหวัดร้ายๆ ที่มันลงไปเล่นในปอดเราเนี่ย บางทีมันก็ทิ้งเชื้อไว้ให้เราเป็นภูมิแพ้เรื้อรังได้อีก
• กรรมพันธุ์: อันนี้ตัวดีเลย! ถ้าพ่อแม่เป็นภูมิแพ้ ลูกก็มีสิทธิ์เป็นสูงปรี๊ด! เหมือนถูกหวยรางวัลที่หนึ่งเลยนะเนี่ย แต่เป็นหวยร้ายนะ!

ทำไมมันถึงเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ เนี่ย?

โลกมันเปลี่ยนไปเยอะะะะะ! เมื่อก่อนบ้านเรายังไม่ค่อยมีรถยนต์เท่าไหร่ ฝุ่น PM 2.5 อะไรนั่นก็ไม่รู้จัก เดี๋ยวนี้ฝุ่นเยอะ รถก็แยะ สารเคมีก็เพียบ! ร่างกายเรามันก็อ่อนแอลงทุกวันๆ นั่นแหละพี่น้อง!