ทำไมป่วยถึงปวดเมื่อยตัว

ทำไมเวลาป่วยถึงปวดเมื่อยตัว: กลไกการตอบสนองของร่างกายที่ทำให้เกิดอาการไม่สบาย

อาการปวดเมื่อยตัวเป็นอาการที่หลายคนคุ้นเคยเมื่อเผชิญกับความเจ็บป่วย ไม่ว่าจะเป็นไข้หวัด ไข้หวัดใหญ่ หรือแม้แต่การติดเชื้ออื่นๆ อาการนี้มักมาพร้อมกับความรู้สึกอ่อนเพลีย หมดแรง และทำให้การใช้ชีวิตประจำวันเป็นไปด้วยความยากลำบาก แต่ทำไมกันแน่ที่อาการป่วยทำให้ร่างกายของเราต้องเผชิญกับความปวดเมื่อยเช่นนี้?

คำตอบนั้นซับซ้อนกว่าแค่ “ร่างกายอ่อนแอ” เพราะความจริงแล้ว อาการปวดเมื่อยตัวเป็นผลมาจากการทำงานอย่างหนักของระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายในการต่อสู้กับเชื้อโรคที่เข้ามาคุกคาม ลองจินตนาการถึงกองทัพที่กำลังทำสงคราม การต่อสู้ย่อมก่อให้เกิดความเสียหายและความเปลี่ยนแปลงภายในสนามรบ และร่างกายของเราก็เช่นกัน

เมื่อเชื้อโรค ไม่ว่าจะเป็นไวรัส แบคทีเรีย หรือเชื้อรา บุกรุกเข้ามาในร่างกาย ระบบภูมิคุ้มกันจะเริ่มปฏิบัติการทันที สิ่งที่เกิดขึ้นคือการปลดปล่อย “ทหาร” จำนวนมาก ซึ่งก็คือเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดต่างๆ เข้าสู่กระแสเลือดเพื่อกำจัดผู้บุกรุกเหล่านี้ แต่การต่อสู้ไม่ได้จำกัดอยู่แค่การทำลายเชื้อโรคโดยตรงเท่านั้น ร่างกายยังปล่อยสารเคมีต่างๆ ที่เรียกว่า ไซโตไคน์ (Cytokines) ออกมาด้วย

ไซโตไคน์มีบทบาทสำคัญในการกระตุ้นและควบคุมการทำงานของระบบภูมิคุ้มกัน พวกมันทำหน้าที่เป็น “ผู้ส่งสาร” คอยแจ้งเตือนเซลล์ต่างๆ ให้รับรู้ถึงอันตรายที่เกิดขึ้น และกระตุ้นให้เกิดการตอบสนองที่เหมาะสม แต่ไซโตไคน์ก็มีผลข้างเคียงที่ไม่พึงประสงค์เช่นกัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อมีการปล่อยออกมาในปริมาณมาก

หนึ่งในผลกระทบหลักของไซโตไคน์คือการกระตุ้นให้เกิด การอักเสบ (Inflammation) ซึ่งเป็นกระบวนการที่ร่างกายใช้ในการปกป้องและซ่อมแซมเนื้อเยื่อที่ได้รับความเสียหาย การอักเสบทำให้เกิดอาการบวม แดง ร้อน และปวด ซึ่งเป็นอาการที่เรารู้สึกได้ชัดเจนเมื่อเกิดบาดแผลหรือการติดเชื้อ

ในกรณีของอาการปวดเมื่อยตัว การอักเสบไม่ได้จำกัดอยู่แค่บริเวณที่เชื้อโรคกำลังโจมตีเท่านั้น แต่สามารถเกิดขึ้นได้ทั่วร่างกาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกล้ามเนื้อและข้อต่อ ไซโตไคน์บางชนิด เช่น Interleukin-1 (IL-1) และ Tumor Necrosis Factor-alpha (TNF-α) มีส่วนเกี่ยวข้องกับการกระตุ้นให้เกิดอาการปวดและเมื่อยล้าโดยตรง

นอกจากนี้ ไซโตไคน์ยังสามารถส่งผลต่อการทำงานของสมองและระบบประสาทส่วนกลาง ทำให้เกิดอาการอ่อนเพลีย ง่วงซึม และรู้สึกไม่สบายตัวโดยรวม ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการตอบสนองของร่างกายที่เรียกว่า “sickness behavior” หรือพฤติกรรมเมื่อป่วย ซึ่งมีวัตถุประสงค์เพื่อบังคับให้เราพักผ่อนและเก็บพลังงานไว้เพื่อต่อสู้กับการติดเชื้อ

ดังนั้น อาการปวดเมื่อยตัวที่เกิดขึ้นเมื่อเราป่วย ไม่ได้เป็นเพียงผลข้างเคียงที่น่ารำคาญเท่านั้น แต่เป็นสัญญาณที่บ่งบอกว่าร่างกายกำลังทำงานอย่างหนักเพื่อปกป้องเราจากอันตราย การพักผ่อนให้เพียงพอ การดื่มน้ำมากๆ และการรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ จะช่วยสนับสนุนการทำงานของระบบภูมิคุ้มกันและบรรเทาอาการปวดเมื่อยได้

ในขณะที่การใช้ยาแก้ปวดสามารถช่วยบรรเทาอาการได้ แต่การทำความเข้าใจถึงกลไกการเกิดอาการปวดเมื่อยตัวจะช่วยให้เราดูแลร่างกายได้อย่างเหมาะสมและอดทนต่ออาการไม่สบายในช่วงเวลาที่เราต้องการการพักผ่อนมากที่สุด